Creativiteit
De Nijverheid
Ook niet-monumentale panden
De woningmarkt piept en kraakt. Starters
raken steeds moedelozer, het kabinet grijpt
zich in de haren en ontwikkelaars rammelen
aan de poort. De verkoopprijzen van bestaande
woningen blijven stijgen; 60% van alle woning
en wordt boven de vraagprijs verkocht. Door
velen is al talloze malen de noodklok geluid.
De achtergrond van de ongekende woning-
marktkrapte is complex. De bouw van nieuw
bouwhuizen blijft achter. Weinig bestaande
woningen zijn voorhanden en het aantal
personen per huishouden daalt al decennia.
We wonen steeds groter. Mede oorzaak is
de lage rente. Mensen zoeken alternatieven
voor hun spaargeld: huizen worden
beleggingsobjecten.
Maar krapte kan ook leiden tot creativiteit.
In het land zien we kleurrijke container
woningen, tiny houses en appartments
verrijzen en in leegstaande kantoren wordt
na verkaveling gewoond. Maatschappelijk
ontwikkelaar Steenvlinder beweegt zich
eveneens als speler op de krappe woning
markt, specifiek voor zelfbouwers.
Initiatiefnemers Marnix Norder, oud-wethouder
Stadsontwikkeling, Volkshuisvesting en Inte
gratie van Den Haag en Hans Sparreboom,
langdurig werkzaam bij deze gemeente,
richtten in 2015 Steenvlinder op. Ze voegden
daar in 2017 de sociaalmaatschappelijke
poot Steenvlinder INC aan toe. Juist voor
mensen met een smalle beurs blijken klus-
woningen een oplossing, een belangrijke doel
groep voor Steenvlinder. Klussende bewoners
krijgen vijf jaar de gelegenheid om het pand
te kopen. Tot die tijd blijft Steenvlinder eigenaar.
Sparreboom: 'Wie om zich heen kijkt, ziet
veel standaardbouw. Door bestaande panden
zonder oorspronkelijke woonfunctie nieuw
leven in te blazen, krijg je heel andere resul
taten. Het uitgangspunt bij het verkavelen
van een bestaand gebouw is anders dan bij
nieuwbouw, waar je veelal werkt met
standaardplattegronden. De kluswoningen
in bestaande gebouwen zou een architect
uit zichzelf nooit bouwen, terwijl het resultaat
aanzienlijk spannender en interessanter is dan
een gemiddeld woonhuis. Denk bijvoorbeeld
aan een bestaande monumentale hal, die als
gemeenschappelijke ruimte kan dienen. Dat
krijg je bij een ontwikkelaar zelden voor elkaar.'
Steenvlinder ontzorgt de toekomstige be
woners voor een deel, laat kabels en leidingen
leggen, bouwt de zichtbare onderdelen, zoals
trappen, terrassen en gangen en vraagt bouw
vergunningen aan. Bewoners krijgen de klus-
woning casco aangeboden en zijn vrij om die naar
eigen idee in te delen. Met het oog op bouw
technische en veiligheidsaspecten geschiedt
dit wel onder begeleiding. Ook de monumen
tale waarde is aandachtspunt. In Leiden kocht
Steenvlinder de voormalige Nijverheidsschool,
een zeer karakteristiek gebouw met een sterke
eigen identiteit. Steenvlinder INC verwierf een
deel met als doel daarin kluswoningen te maken
voor sociale doelgroepen. De belangstelling
voor de kluswoningen in het complex was
groot. Uiteindelijk kregen 23 toekomstige
bewoners daadwerkelijk een contract. De
transformatie van het gemeentelijke monu
ment uit 1958, is volop gaande. Sparreboom:
'Wij hebben groot respect voor de monumentale
waarden van onze panden. Monumenten zitten
vol verhaallagen. Het is de kunst om die zicht
baar te maken en te houden. In het geval van
De Nijverheid is sprake van een gemeentelijk
monument. Nauw overleg met de gemeentelijke
monumentenafdeling was dan ook vanaf
het begin vanzelfsprekend onderdeel van
het proces. De gestelde eisen leidden soms
daadwerkelijk tot een andere indeling van
het gebouw. Om het oorspronkelijke en
karakteristieke beeld niet te verstoren, wilde
de monumentenafdeling geen extra deuren
in de voorgevel van het gebouw. Dat maakte
dat we de individuele huizen vanuit het
gezamenlijke binnenterrein moesten
ontsluiten. Zo werd het een eigen wijkje'.
Foto: Eelkje Colmjon
De Nijverheid is slechts een van de voorbeelden
waarop Steenvlinder zich heeft toegelegd.
In Uithoorn was een mooi, overigens niet
monumentaal, maar zeker karakteristiek
jaren '50-gebouw jarenlang als rooms-
katholieke basisschool, de St. Nicolaasschool,
in gebruik. Steenvlinder verwierf het gebouw,
inmiddels bekend onder de naam De Bovenboog,
en 'knipte' het op in zestien individuele kavels,
geschikt om door bewoners getransformeerd
te worden tot moderne woningen.
In De Meesterproef in Vlaardingen verkocht
Steenvlinder in totaal zeven kluswoningen
en drie huur-kluswoningen. Ook in een voor
malig kleuterschoolgebouw in Boskoop
ontwikkelde Steenvlinder kluswoningen.
Sparreboom: 'Voor De Meesterproef beschikten
we in een voormalige basisschool over
verschillende ontwerpvarianten voor een
van de kluswoningen. In de ene variant werd
de bestaande trap gesloopt, in de andere
behouden. De opdrachtgevers kozen voor
de tweede variant. Ze vonden de bestaande
trap een belangrijk element, dat herinnerde
aan de voormalige functie als basisschool.
Zo heeft elk stukje van een gebouw zijn
uitdagingen, terwijl het ook een schat aan
mogelijkheden biedt. Zorgvuldige besluit
vorming moet voorop staan. Uiteraard zijn
er ook hobbels. Soms is er tegenstand vanuit
de buurt. Een monumentale kerk trans
formeren naar wonen, valt niet overal goed.
De kunst is om in gesprek met de omgeving
te gaan en te blijven. Het alternatief van
een leegstaand en zielloos gebouw is
immers evenmin aantrekkelijk. Dat moet
je goed uitleggen.'
21 HEEMSCHUT
Maart 2022
