Ontdekking van de zee
Weg naar de zee
Realisatie
Opening en herdenking
Weg naar de zee
De heren Spijkerman, Verveld en Roest.
Op het gemeentehuis van Bloemendaal ver
tellen burgermeester Elbert Roest, bestuurder
van Ons Bloemendaal Frank Verveld en Henri
Spijkerman, een van de vele auteurs, over
de geschiedenis en de festiviteiten.
Toen aan het einde van de 19e eeuw de welvaart
aanzienlijk toenam en de beter gesitueerden
zich meer om hun gezondheid gingen
bekommeren nam de behoefte aan plaatsen
om te kuren sterk toe. Welgestelden probeer
den op een plek met frisse lucht te gaan wonen.
Als het kon pikten de minder bedeelden ook
een graantje mee. De kuststreek kwam daar
door in de aandacht. Zandvoort was al sedert
1826 en daarna vanaf 1880 met chique hotels
en gokpaleizen ontwikkeld tot kuuroord voor
de rijken, goed bereikbaar met de trein.
Dergelijke ontwikkelingen zien we overal
in ons land langs de kust. Al gauw richtten
exploitatiemaatschappijen hun aandacht
op Bloemendaal. Het dorp groeide na 1900
voorspoedig door de bouw van villa's voor
onder andere Amsterdammers, die door
goede trein- en tramverbindingen forens
werden. De villaparkbewoners wilden ook
snel bij het strand zijn om via de nieuwe
mode, baden in het zoute water, hun
gezondheid te versterken.
Om ruim baan te maken voor de automobielen
ontstond het idee voor een Zeeweg, van
Bloemendaal naar Bloemendaal aan Zee en
vandaar een boulevard naar Zandvoort. Voor
het ontwerp van die weg werd landschaps
architect Leonard Antonij Springer aan
getrokken. Hij woonde in Haarlem, had als
dendroloog een reputatie en had al menig
tuinontwerp verzorgd voor grote buiten
huizen in de regio. Voor het nabijgelegen
villapark Duin en Daal leverde hij het ontwerp
en het wegenplan. Ook ontwierp hij menig
stadspark, zoals in Amsterdam het Oosterpark,
Groningen en Haarlem en in Breda en Tilburg
het Wilhelminapark. Verder was hij verant
woordelijk voor de ontwerpen van begraaf
plaatsen in Hilversum, Amsterdam en Woerden.
Eerder was hij al betrokken bij de Zeeweg
naar Bergen aan Zee, een soortgelijk project.
Springer was goed op de hoogte van ontwik
kelingen op zijn gebied. Zijn ideeën baseerde
hij op de Parkways zoals die in Amerika waren
gerealiseerd: wegen voor de auto, door het
panorama van een mooi natuurgebied, naar
een gezonde plek. Met de snelle automobielen
van die tijd wilden de eigenaren door kunnen
rijden en de kwaliteiten van hun auto's showen.
Burgermeester Roest, van huis uit historicus,
memoreert dat nog voordat in Duitsland of
Italië snelwegen werden gerealiseerd, Springer
voor Bloemendaal een vierbaansweg ontwierp,
met gescheiden weghelften zelfs. Het ontwerp
voorzag tevens in fiets- en wandelpaden. Zo
konden ook de gewone burgers aan zee komen.
Door de onzekere situatie in de jaren '30 bleef
villabouw in de gemeente verder uit en werd
de geplande trambaan in de middenberm
niet gerealiseerd.
De financiering kwam via nationale en lokale
steuncomités tot stand en het werk werd
doormiddel van werkgelegenheidsprojecten
uitgevoerd, waarvan vooral inwoners van de
omliggende gemeenten zoals Zandvoort,
IJmuiden, Schoten en Haarlem profiteerden,
waar werkloosheid hard had toegeslagen. In
Jan de Jong, een jonge gemeenteambtenaar,
die het tot hoofd publieke werken zou brengen,
vond Springer een goede kompaan. Het
ontwerp kwam niet op de tekentafel tot
stand, Springer liet zich inspireren door de
natuurlijke omgeving, zoals dat past bij de
praktische benadering van een landschaps
architect. Uitgangspunt was een zo vlak
mogelijk tracé. Dat werd bereikt door op
één hoogte slingerend de bestaande duinen
te volgen en waar nodig zand aan te vullen
of soms een heel duin af te graven. Het
afgegraven zand werd verkocht en diende
ten bate van het project. De Jong voerde
het project uit met lokale aannemers
en arbeidskrachten en gaf leiding aan
de werkzaamheden.
Op 25 juni 1921 werd de Zeeweg feestelijk
geopend. De hooggeplaatste genodigden
reden in door de gemeente beschikbaar
gestelde auto's naar het strand en naar het
Kurhaus in Zandvoort. Dat was voor het
feestcomité 100 jaar Zeeweg aanleiding
eenzelfde rit voor 25 juni 2021 op het
programma te zetten, maar nu met
oldtimers, liefst 100 jaar oud.
Volg je de Zeeweg, dan valt het op dat het
tracé in honderd jaar nauwelijks gewijzigd is.
Oorspronkelijk zou de weg door een villawijk
lopen om via de verkoop van bouwkavels de weg
te financieren. Ook toen al was er discussie
of natuurgebied daarvoor wel opgeofferd
mocht worden. De provincie Noord-Holland
lag dwars en verhinderde de grootschalige
nieuwbouwplannen. Nu zou een dergelijk
project nagenoeg onmogelijk zijn. Hoewel de
weg met de gescheiden banen en verkeers-
soorten op veiligheid werd ontworpen, is het
absoluut geen veilige weg. Hij nodigt ook na
honderd jaar uit tot (te) hard rijden. Zee, zon,
herten en alcohol dragen daar negatief aan bij.
Niet veel oude wegen hebben een degelijke
allure. De Zeeweg wel, met een bijzondere
geschiedenis, heeft de weg in belangrijke
mate de tijd getrotseerd en zo een status
als erfgoed opgebouwd, voor een vier
baans weg uniek in Nederland.
100»
Het boek 100 jaar Zeeweg, dwars door de duinen van Bloemendaal
werd samengesteld door verschillende auteurs, uitgegeven door
Stichting Ons Bloemendaal en is verkrijgbaar bij de plaatselijke
boekhandels en via secretariaat@onsbloemendaal.nl.
ISBN 9789083163604. Prijs 24.95 incl. verzendkosten.
11
HEEMSCHUT
Maart 2022
