Hoewel de waardering voor de architectuur uit de periode na 1965 toeneemt, staan heden ten dage gebouwen uit het structuralisme onder druk. Leegstand, sloopdreiging of drastische verbouwingen zorgen voor ingrijpende veranderingen in het erfgoed van deze bijzondere stroming in de Nederlandse architectuur. Sloopdreiging STRUCTURALISME BEDREIGD EN GERED Kees Haafkens Het met sloop bedreigde Stadsbouwhuis in Leiden. Foto: Rob Onel Onder structuralisme wordt een architectuur stroming verstaan die grootschaligheid wilde oplossen door gebouwen op te vatten als structuren. De bijzondere waarde van deze gebouwen - het paradigmatische Burger weeshuis in Amsterdam van Aldo van Eyck uit 1959 luidt het begin in - zit in de visie dat grootschalige bouwwerken voor gebruikers bevattelijk moeten zijn. Dit werd bereikt door ze op te vatten als draagstructuren met een lange levensduur, opgebouwd uit kleinere elementen die door herhaling geometrische patronen vormen. Daarbinnen kon met invullingen van kortere duur verandering en aanpasbaarheid mogelijk gemaakt worden. Vanaf begin jaren '60 vormden de verhalen van Aldo van Eyck, Herman Hertzberger en Piet Blom de inspiratiebronnen voor veel opmerkelijke gebouwen en woonbuurten van na de jaren '60. Jammer genoeg wordt vaak juist die typische bouwstructuur aangevoerd als argument om tot sloop over te gaan, omdat dit hergebruik in de weg zou staan. Voorbeelden zijn het met sloop bedreigde PEN gebouw in Alkmaar van Abe Bonnema, dat in Heemschut, 2021, nummer 2, pagina 15 aan de orde kwam. Evenals het Stadsbouwhuis aan de Langestraat in Leiden van architect F.A. Temme uit 1982 dat dienst deed als stadskantoor. Het zou moeten plaatsmaken voor drie appartementen gebouwen voor de bewoners van het Doelen complex, die daar weg moeten vanwege uitbreidingsplannen van de universiteit. Toch werd de geldigheid van de structuralis tische visie onlangs weer bevestigd bij het herontwikkelen van het Centraal Beheer- kantoorgebouw van Herman Hertzberger in Deventer uit 1972. In de door hem zelf voorgestelde plannen zou de betonnen structuur grotendeels gehandhaafd kunnen blijven om het met andere invullingen geschikt te maken voor inbouw van woningen. Helaas staat het wereldberoemde en voorbeeldige gebouw nog steeds leeg, ten prooi vallend aan vernielingen en verloedering, omdat de projectontwikkelaar al een tijd niets meer van zich laat horen. De noodzaak van aanpassing aan moderne eisen heeft vaak tot gevolg dat waardevolle elementen of herinneringen van gebruikers bij verbouwingen verloren gaan. Tripolis in Amsterdam uit 1994 van Aldo van Eyck en diens Algemene Rekenkamer in Den Haag uit 1997 (zie Heemschut 2021, nummer 3, pagina 30) zijn daarvan twee actuele voorbeelden. Het Tripolis complex aan de ring A10, bestaande uit drie met elkaar ondergronds verbonden torens, wordt naar ontwerp van MVRDV getransformeerd tot een stadscampus die in 2022 klaar zal zijn. Uber krijgt er een hoofdkantoor en in een van de torens komen sociale huurwoningen. Uitgangspunt is het tegen verkeerslawaai afschermen van de bestaande torens door een nieuw rechthoekig gebouw voor startups, grote bedrijven en horeca, dat twee van de torens overbrugt en parallel staat aan de A10. HEEMSCHUT 38 December 2021

Periodieken van Erfgoed Vereniging Heemschut

Heemschut - Tijdschrift 1924-2022 | 2021 | | pagina 38