Ontginningslanen
Groene monumenten
Multidisciplinaire kennis
aj//
Cxate
Het boek Bomenlanen. Over de onlosmakelijke relatie tussen
bomen en wegen is een uitgave van de TU Delft, studio PLACES
en de Bomenstichting. De uitgave wordt medegefinancierd door
de provincie Gelderland, de EFL-Stichting, Stichting NHBos en de
VHG. De redactie ligt bij Gerdy Verschuure-Stuip, Lotte Dijkstra,
Hanna Hirsch en Gerrit-Jan van Prooijen. Het boek is te verkrijgen
bij de Bomenstichting.
Prijs 29,50 exclusief verzendkosten. In mei 2022 wordt
een training over bomenlanen georganiseerd door het
LDE Centre for Global Heritage Development.
Informatie via www.globalheritage.nl
Ets van de bomen langs de heerwegen door de Watergraafsmeer 1725.
Bron: M. Brouërius van Nidek en Daniël Stoopendaal, 1725. Tresor Library TUDelft
Landschapsontwerpers zetten bomenlanen
in om ontginningslandschappen te structureren.
Het open poldervlak van de Beemster werd
visueel in 'kamers' opgedeeld door lanen. In
de 19e-eeuwse ontginningen van de Koloniën
van Weldadigheid droegen de lanen bij aan
de structuur van het landschap. Terwijl in de
provincie Noord-Brabant populieren langs
wegen werden geplant, die later voor de
klompenfabricage dienden. Tal van voorbeelden
laten zien, dat bomenlanen door de eeuwen
heen op diverse plaatsen werden aangelegd
om het landschap te structureren of te
benutten voor reizen of nijverheid.
Opvallend is dat alleen de Buiskoolweg in
Vlagtwedde, Groningen, officieel is aangewezen
als rijksmonument. Deze laan werd ingeplant
door landschapsarchitect Jan Vroon jr. (1893
1958) en maakte deel uit van het Groningse
veenontginningslandschap. Toch worden bomen
lanen nu op vele manieren aangemerkt als be-
schermingswaardig. Sommige zijn beschermd
via onze beschermde stads- of dorpsgezichten,
complexen van historische buitenplaatsen,
cultuurhistorische waardenkaarten, omgevings
visies of via gemeentelijk groenbeleid of
(individuele) monumentale bomeninventari-
saties. De bomenlanen van de Koloniën van
Weldadigheid zijn sinds kort op internationaal
niveau beschermd als UNESCO werelderfgoed.
Meer kennis en aandacht voor de kansen en
problemen van bomenlanen is nodig. Daarbij
past een meer structuurgerichte manier van
beschermen waarin boomtype en plantverband
wordt vastgelegd. Dit kan bijdragen aan de
schoonheid en het belang van bomenlanen
voor de toekomst.
Het behouden van bomenlanen is niet alleen
belangrijk vanuit de historie en regionale
identiteit, maar ook vanuit het belang van
behoud van onze natuur, vergroten van bio
diversiteit en het schoner maken van onze
leefomgeving. Juist nu de Europese Green Deal
en de Nederlandse bossenstrategie ijveren voor
miljoenen nieuwe bomen, ligt de kap van oude
lanen gevoelig. Want een oude boom draagt
ecologisch en klimatologisch veel meer bij dan
enkele jonge boompjes. Met een bredere opzet
van een nieuwe rijweg, kunnen ook nieuwe
bomenlanen worden ingezet om het landschap
schoner, veiliger en streekeigener te maken.
Om burgers en overheden te ondersteunen,
in bijvoorbeeld de dialoog bij een voornemen
tot kap, is het boek Bomenlanen. Over de onlos
makelijke relatie tussen bomen en wegen ge
schreven. Vanuit diverse perspectieven en door
uiteenlopende auteurs worden ze beschreven.
Want hoewel debat belangrijk is, ligt polarisatie
op de loer. Daarom bevat het boek veel voor
beelden om met de belangrijke thema's rond
bomenlanen om te gaan en wil het de
inspiratiebron voor een gesprek zijn.
Ets van Kneuterdijk en Lange Voorhout uit 1711. Bron: G. de Cretser, 1711. Tresor Library TUDelft
"H t. T Vó o D h riT va fin'
21 HEEMSCHUT
December 2021
