m
MAASTRICHTSE
VRIJDENKERS
Het is lastig te stellen hoeveel monumentale gebouwen zijn
behouden dankzij de kraakbeweging, maar de rol van krakers
als maatschappelijke stroming in de erfgoedbescherming is niet
te onderschatten. In Maastricht woedt vandaag de dag de strijd
om Landbouwbelang, de grootste vrijplaats van Nederland.
Landbouwbelang hoeft niet meer als monumen
taal gesuggereerd te worden, dat is het al.
Aan de rand van de Maas staat sinds 1939
de enorme overslagplaats van de agrarische
coöperatie Vereeniging Landbouwbelang uit
Roermond, later uitgebreid met een aantal
naoorlogse loodsen. Tot in de jaren '70 van
de vorige eeuw in gebruik voor graan, daarna
verkocht en sinds het begin van deze eeuw
gekraakt. Het oude deel is beschermd als
monument. Niet dat daarmee alles op orde is.
Het complex is gemeentelijk eigendom en al
jaren zijn er plannen voor herontwikkeling
van het gebied. De rol van het erfgoed daarin
is echter onduidelijk. Wie nu op het complex
wordt ontvangen, komt om de sfeer te
vangen oren en ogen tekort.
Christian Pfeiffer
Landbouwbelang biedt onderdak aan circa tien
inwonende krakers, tientallen ateliers, feest
zalen, een grote hal die dienst kan doen voor
kunstuitingen, een 'doorgeefwinkel', waar
mensen gratis spullen kunnen halen en een
restaurant waar eten wordt weggegeven dat
wordt gemaakt met restproducten van de
weekmarkt. Honderden mensen zijn in een
directe cirkel betrokken bij Landbouwbelang.
De vraag dringt zich op in hoeverre de krakers
niet zelf onderdeel zijn geworden van het
erfgoed als immaterieel erfgoed. Landbouw
belang is van een industriële graansilo ver
worden tot een groot, organisch gegroeid
kunstwerk. Elke commerciële herontwikkeling
betekent onherroepelijk het einde voor het
Landbouwbelang zoals het nu bestaat. Zijn
de vrijdenkers daarmee onderdeel geworden
van de te beschermen waarden in Maastricht?
Landbouwbelang is een ge
meentelijk monumentdaarmee
is het materiële beschermd, maar
het immateriële, de krakers, niet.
Niet alleen het gebouw is
bijzonder. Ook de bijbehorende
kranen, ooit gebruikt voor de
interne overslag, zijn van waarde.
De grote hal doet dienst als
tijdelijke expositieruimte en is te
gebruiken voor bijeenkomsten.
Harold van Ingen van
stichting 06 zet zich in voor
de toekomst van Landbouw
belang. Wat hem betreft zijn
de krakers een onlosmakelijk
onderdeel van de identiteit.
Wie aan krakers denkt, denkt al snel aan de woelige jaren '70 en '80
van de vorige eeuw met de krakersrellen rond de kroning. Terug
kijkend op deze periode kan worden gesteld dat veel oude gebouwen
en soms buurten zijn behouden juist door de bezetting van krakers.
Bestuurlijk gezien waren de gedwongen ontruimingen vaak een
hobbel die niet vaak genomen werd. Daarmee kochten de krakers
tijd en in die tijd ontstond waardering. Soms leidde de fikse rellen,
zoals in de Amsterdamse Nieuwmarktbuurt, tot beïnvloeding
van toekomstige (sloop)plannen die daarna werden afgeblazen.
In het verhaal van erfgoedbehoud kan de rol van de krakers
daarmee niet worden onderschat. En wellicht herhaalt
deze rol zich weer in de huidige tijd van woningnood.
11 HEEMSCHUT
December 2021
