DRENTHE
Een bijzonder geval
GRONINGEN
Monument kunstmestpionier
NIETAP - Op een ansicht uit 1910 staat de
veranda van Café de Waag in volle glorie. Deze
heeft echter de tand des tijds niet overleefd!
De oorspronkelijke veranda werd wegens bouw
vallige staat kort na de Tweede Wereldoorlog
gesloopt. Lange tijd had het café geen veranda.
Tot in de jaren '90 de uitbaters de wens hadden
de veranda, die ze alleen kenden van een oude
foto aan de muur in het café, in ere te herstellen.
Met Klaas Helmholdt, de lokale aannemer, spre
ken ze over herbouw. Ze constateerden dat het
veel te duur zou zijn zo'n veranda bedrijfsmatig
te herbouwen. Maar Klaas zegde toe dat, wan
neer hij met zijn bedrijf zou stoppen, hij koste
loos een nieuwe veranda zou bouwen als de
eigenaren, de familie Giroldi, de materialen be
taalden. Na zijn pensioen is Helmholdt aan de
slag gegaan, met als enige richtlijn de foto van
bijna 100 jaar oud. Na een aantal jaren werk
kon Klaas de onderdelen in 1998 samenvoegen
tot een prachtige reconstructie van de oor
spronkelijke veranda. Helmholdt heeft een
indrukwekkend bewijs van zijn meesterschap
geleverd, de kopie is niet van het origineel te
onderscheiden. Zowel voor de familie Giroldi als
voor Helmholdt een werkstuk van liefde en met
respect voor het verleden. Helaas hebben latere
uitbaters zich minder goede beheerders getoond
en is de veranda nauwelijks onderhouden, wat
zijn sporen heeft nagelaten. Onlangs is het café
verkocht en is er onduidelijkheid over de toe
komst van het pand. Maar al is de huidige veranda
niet de originele, het is toch de moeite waard
deze fraaie reconstructie te behouden.
Gerard de Vries en Frans Schouten
Ansichtkaart uit 1910, collectie Historische Vereniging Roon.
HEEMSCHUT
September 2021
BAREVELD - Heemschut Groningen werd ge
attendeerd op de verwaarloosde toestand van
het monument voor K.J. de Vrieze. Het monu
ment aan de K.J. de Vriezestraat te Bareveld
werd op 8 oktober 1919 onthuld en is ont
worpen door H.W. Scholten. De reliëfs - één
met een ploegende boer, de ander met een
onderwijzer voor de klas - zijn van E. Declercq.
De Vrieze was als landbouwkundig onderwijzer
werkzaam in Ommelanderwijk, Oude Pekela,
Stadskanaal en schoolhoofd in Wildervankster-
dallen. Tevens gaf hij les in de landbouwkunde
in Veendam. Daarna was hij van 1893 tot 1901
leraar aan de Rijks Landbouw Winter School in
Groningen. Hij wist de boeren in de Groninger
veenkoloniën te bewegen kalium als kunstmest
te gebruiken omdat er een tekort aan straten-
drek was, wat als bemesting werd gebruikt.
De Vrieze kon met praktijkproeven aantonen
dat de landbouwopbrengsten aanzienlijk
verhoogd konden worden. Hij schreef diverse
leerboeken en gaf lezingen over de landbouw.
Als eerbetoon werd het monument opgericht.
De tekst op het monument luidt: Hulde aan de
nagedachtenis van wijlen K.J. de Vrieze, overleden
30 januari 1915, den ijverige propagandist voor
het gebruik van kunstmeststoffen in de Veen
koloniën - hij wees den landbouw nieuwe wegen,
de boer tot heil, het land ten zegen. Hij leerde de
ouderen en onderwees de jongeren. Het monu
ment is erg vervallen, vooral het gemetselde
basement. De marmeren reliëfs vervagen door
weersinvloeden. Heemschut Groningen heeft
de gemeente Veendam, die verantwoordelijk
is voor het onderhoud, benaderd. Onderhoud
moet uit het reguliere onderhoudsbudget
worden gerealiseerd. Het monument is onbe
schermd, maar verdient toch zeker een status
als gemeentelijk monument. Heemschut zal
de ontwikkelingen kritisch volgen.
Joop Leffers