Steriel landschap
Kleinschaliger landbouw
De schaalvergroting of een gebrek aan een
opvolger, dwingt veel boeren om met hun
bedrijf te stoppen. Ze verkopen hun land vaak
aan een buurman die de bomen en struiken,
die de afgrenzing vormen tussen zijn oude en
nieuw verworven percelen, direct rooit. Het
resultaat is meer kaalslag en eentonigheid,
onder andere te zien ten noorden van Ter Aard.
Bij Nijlande voorkwamen omwonenden de
kap van een houtwal, die op gemeentelijke
grond staat. Het rooien konden ze stoppen,
maar nu gooit de boer die zijn land naast
de wal heeft regelmatig afval op de wal.
Of de bomen dat zullen overleven is de vraag.
De omwonenden blijven in ieder geval alert.
Bij datzelfde Nijlande wilde een boerin een
wal juist sparen. Toen ze desondanks aan de
randen van de wal ging kappen, grepen ook
hier omwonenden in. De wal bleef gespaard,
maar alertheid blijft geboden.
De kaalslag is een langdurig proces. Fotograaf
Hans Dekker liet in dit blad al eerder zien wat
er gaande is. Het boerenland langs de Trek-
gatenweg tussen Alteveer en Hollandscheveld
oogde op zijn foto uit 2009 nog afwisselend en
kleurrijk. In 2016 restte slechts een industrieel
landschap, vooral door de kap van bomen en
bomenrijen die de gemeente De Wolden
vogelvrij had verklaard.
Je ziet het niet alleen in Drenthe. Hanskamp
komt uit de Achterhoek en kreeg tranen in zijn
ogen toen hij zag hoe het afwisselende landschap
rond de boerderij waar hij opgroeide, was ver
anderd in een steriele vlakte. Berg is geboren
in de Veenkoloniën, op een boerderij met 25
hectare land die werk en inkomen verschafte
aan drie grote gezinnen en in de oogsttijd ook
aan een flink aantal seizoenarbeiders. Nu is 25
hectare niet eens genoeg voor een enkel gezin.
En daar blijft het niet bij. Bloemrijke akker
landen komen en gaan, hoogteverschillen
worden geëgaliseerd en zelfs de mentaliteit
van de plattelandsbewoners verstedelijkt. Wat
er gaande is, kun je op verschillende manieren
beschrijven. Je kunt algemene termen gebruiken
als rationalisatie, efficiency of schaalvergroting.
Dat blijven loze kreten als je niet kijkt naar wat
ze in de praktijk betekenen. In Drenthe is de
sluipende teloorgang van het landschap overal
zichtbaar en het wordt gaandeweg erger. Berg
spreekt van een race to the bottom, die de
Nederlandse boeren uiteindelijk zullen verliezen
van buitenlandse collega's die meer ruimte
hebben en nog verder kunnen gaan met
schaalvergroting.
Zo dus niet, maar hoe dan wel? Hanskamp
en Berg zoeken het in middelschalige of
kleinschalige landbouw, meer gericht op
kwaliteit dan op kwantiteit. Zij beweren dat
die tendens er is. Hopelijk kan dat de kaalslag
van het platteland stoppen.
Een zandweggetje in de buurt van Zeijen
ging op in een aardappelakker.
Gerooide bomen bij Zeijen.
Foto's: Eric le Gras
Een voorbeeld van kaalslag op het vanouds
besloten platteland bij Rolde.