De bestuursleden van Stichting Landelijk Schoon
van het Westfries Genootschap waren vele jaren
actief en zochten tevergeefs naar opvolgers.
Na rijp beraad kozen ze ervoor de verantwoordelijkheid
per 1 januari 2021 over te dragen aan Heemschut
om zo de continuïteit te waarborgen.
Stichting Landelijk Schoon
Werkveld West-Friesland
Nu Heemschut
In heel Noord-Holland Noord vind je ze, de West
Friezen, en je leert ze kennen: hun vaak ver
weerde gezichten, hun open en eerlijke directe
communicatie, hun trots, zowel op hun streek
als hun taal. Die trots leidde in 1924 tot het ont
staan van wat nu het Westfries Genootschap
heet. Het koestert de eigen identiteit en draagt
die uit. Daartoe vermeldt de site vijf commissies
en zes stichtingen. Daaronder tot voor kort de
Stichting voor Landelijk Schoon West-Friesland
die zich inzet voor het landschap en de streek
eigen monumenten. De West-Fries beschouwt
de Omringdijk als de grens van zijn territoir,
dat is de dijk van 126 km lang langs Hoorn,
Enkhuizen, Medemblik, Schagen en Alkmaar
en dan weer oostwaarts terug naar Hoorn.
De opheffing van de Stichting Landelijk Schoon
van West-Friesland is aanleiding voor een
gesprek met twee scheidende bestuursleden,
Mieke Peetoom en Pieter van den Berge, tot
voor kort voorzitter en secretaris. Het gesprek
vindt plaats in het monumentale Timmermans
gildehuisje in Hoorn, zetel van het Westfries
Genootschap.
De Stichting Landelijk Schoon (LS) heeft van
ouds een ruime taakopvatting. Ze richt zich
onder andere op de historische waterlopen en
de gemeentelijke, provinciale en streekeigen
monumenten. Het gaat om objecten in het
landschap, waaronder aardkundige monu
menten, grafheuvels, dijken en het 'kadetjes-
land' in Sijbekarspel. Het aandachtsgebied
houdt niet op bij de Omringdijk, maar omvat
ook de aangrenzende gemeenten. Speciale
aandacht gaat uit naar het behoud van de
karakteristieke lintbebouwing en bijbehorende
doorkijkjes. Ook naar de ruilverkaveling door
de jaren heen en de bijzondere verkaveling die
door het turfsteken in de veenpolders is ont-
staan. Dus niet zomaar behoud van historie,
maar voor een groot deel cultuurhistorie.
LS bestaat al sinds de start van het Genoot
schap in 1924 toen die nog 'Oud Westfriesland'
heette. In 2004 werd de toenmalige commissie
opgewaardeerd tot een stichting, om sneller te
kunnen inspelen op actuele planologie. Zo werd
de stichting nog meer dan voorheen een aan
spreekpunt voor provincie, waterschap en ge
meenten. Overleg verschoof naar een vroege
fase van planvorming, met als basis wederzijds
respect en een blik op de toekomst.
Mieke Peetoom vertelt: 'Natuurlijk is er een
spanningsveld tussen economie en cultuur
historie, onder meer in de keuze waar uit
breiding van bedrijventerreinen gepland wordt.
We leven niet in een openluchtmuseum, maar
de cultuurhistorische waarden moet men niet
uit het oog verliezen. Complicerend bij veel
plannen is het verschil in inzicht van de be
trokken instanties: de gemeenten, de provincie,
de waterschappen en investeerders. Voor ons
heeft altijd de zorg om het landschap prioriteit.'
Zelf komt ze uit het bedrijfsleven en heeft met
haar bestuurservaring voorzichtig richting
kunnen geven aan de nodige processen. 'Met
respect voor het verleden en een frisse blik op
het heden bouw je mee aan de toekomst' is
haar devies.
Bij Pieter van den Berge kwam de ervaring van
zijn werk als planologisch onderzoeker goed
van pas. Hij voegt toe: 'Door de toenemende
verstedelijking kregen veel kernen een nieuw
bouwwijk en/of een bedrijventerrein. Delen van
het oorspronkelijke landschap verdwenen en
dorpsgezichten werden aangetast. Dit proces
werd indertijd aangeduid met "witte schimmel",
de kleur van een veelgebruikte steensoort.
Onder die naam heeft LS destijds een symposium
georganiseerd om meer aandacht te vragen
voor de inpassing van nieuwbouw in het
landschap. Later volgden andere symposia op
actuele thema's: Zin en onzin van windenergie
in 2011, Het Westfriese landschap en Kansen
en Bedreigingen. En ook volgde nog Klimaat
verandering en Waterbeheer.'
Soms ging veel tijd van LS zitten in langdurige
procedures, bijvoorbeeld om de landschapsvisie
te doen meenemen bij aanleg van provinciale
wegen. Ondanks de goede contacten moest
een enkele keer de weg van de juridische
procedure gevolgd worden.
Peetoom en Van den Berge constateren dat het
landelijk schoon door de toegenomen aandacht
voor het bedrijfsleven onder druk staat. Daar
naast zijn er de zorgen om windmolens en zonne
collectoren die de kwaliteit van het landschap
aantasten. En om de boerderijen: vroeger
stonden er boerderijen met bijbehorende
schuren. Ook een enkele woning voor een
medewerker: tegenwoordig woont daar veelal
een ouder familielid. De leegstaande bedrijfs
gebouwen vragen nu de aandacht. Het karakter
van het landelijk schoon in West-Friesland
verandert langzamerhand.
Mieke Peetoom en Pieter van den Berg.
Met hun lange staat van dienst hebben ze hun
bijdrage geleverd. 'Met pijn in het hart, maar
onvermijdelijk' vermeldt het bestuur op de site
van het Westfries Genootschap. De overname
van de beschermingstaak door Heemschut be
tekent een verlichting van de verantwoordelijk
heid, die ze nog steeds sterk voelen. Ze hebben
de verwachting dat de taak goed is belegd. De
contacten met de plannenmakers gaan naar
Heemschut, waar de basis voor dit werk en
ervaring in ruime mate aanwezig zijn. Het
Westfries Genootschap blijft betrokken voor
de couleur locale.
23 HEEMSCHUT
Mei 2021
