MSE STIJLKAMERS
SINGELGRACHT
Herengracht 479
Tentoonstelling
plafondschilderingen op hout of doek, prachtige
schoorsteenmantels met spiegels en kandelaars,
stucwerk op muren en plafonds en in het
trappenhuis. Soms herontdekt achter schrootjes,
bekistingen, latere wandbespanningen of
systeemplafonds. Het interieur is het meest
kwetsbare deel van een monument, omdat het
gevoelig is voor gebruik, schade en voor smaak.
Ook bij het samenstellen van deze tentoon
stelling hebben we een pand gevonden waar
unieke beschilderingen, zonder een spoor na
te laten, verdwenen zijn.
Natuurlijk noemt de Erfgoedvereniging Bond
Heemschut het behoud, de instandhouding en
herbestemming van alle vormen van gebouwd
erfgoed, inclusief interieurs en interieur
ensembles in het Beleidsplan 2020-2023.
Bewustmaking van de waarde en kwetsbaarheid,
niet alleen bij de eigenaars, maar ook bij de
ambtenaren van Monumenten en Archeologie
van de gemeenste Amsterdam, alsmede
wettelijke bescherming, zijn belangrijk.
Het is opvallend dat stijlkamers in Amsterdam
zich bijna altijd op dezelfde plek in die grachten
huizen bevinden. Een pand bevat maximaal
vier stijlkamers. De meeste huizen langs de
grachten kennen een voor- en achterhuis. In
het voorhuis kunnen zich twee stijlkamers
bevinden op de hoofdverdieping, namelijk de
voorkamer en de achterkamer.
Op de eerste verdieping in het achterhuis
bevindt zich bijna altijd de zogenaamde 'Sael'.
De rijkversierde stijlkamer werd gebruikt voor
feesten, partijen, kaartspel en muziekuitvoeringen.
Onder de zaal kan zich nog een vierde stijl
kamer bevinden, de tuinkamer, die grenst aan
de keurtuin. Het is de enige stijlkamer met een
relatief laag plafond en werd gebruikt als eet
kamer. In sommige gevallen zijn ook de gangen
en het trappenhuis als een stijlkamer te be
schouwen. Vaak zijn zij versierd met stucwerk
en levensechte (stuc)beelden, bedoeld om de
gasten te imponeren.
Een voorbeeld van een dergelijk huis is Heren
gracht 479, gelegen in de Gouden Bocht, uit
1772. Het dubbele huis dateert uit 1668 en is
rond 1722 ingrijpend verbouwd, vooral in
wendig. Van dit type telt Amsterdam ongeveer
110 exemplaren, die alle veel op elkaar lijken.
De gang met marmeren vloeren en lambri
seringen en daarboven stucwerk is 3,05
meter breed en is daarmee een van de breedste
gangen van Amsterdam. Een van de schrijvers
van deze tekst woont in een huisje uit 1727,
dat slechts 2,67 meter breed is! De gang leidt
naar een koepelvormig trappenhuis met een
fenomenale trap en vier stucbeelden die de
vier seizoenen voorstellen.
Bij nader inzien is een van de beelden - Bacchus,
die voor de herfst staat - een houten deur, die
wit geschilderd is. In gesloten toestand is het
verschil tussen de drie stucbeelden en het
houten beeld niet te zien. De linkerkamer aan
de grachtzijde heeft een plafondschildering
uit 1731 van Jacob de Wit (1695-1754). Deze
kamer heeft vroeger een bovendeurstuk
De gang meet 3.5 meter en leidt naar het trappenhuis.
gehad, dat is verdwenen. De linker achterkamer
kent een beschildering uit 1668. Op de balken
en planken zijn vooral vogels afgebeeld. De
rechterkant van dit fabelachtige huis heeft ook
twee stijlkamers uit 1761 met mahoniehouten
lambriseringen, deuren en schoorsteenboezems.
De plafondbeschildering in de rechter achter
kamer is gesigneerd G. van der Mijn (ca. 1727
1763) en gedateerd: 1761. Op het moment
dat de grote plafondbeschildering verwijderd
werd om gerestaureerd te worden, trof men
hierachter op balken en planken dezelfde
beschildering met vogels uit 1668 als in de
linker achterkamer.
Al met al is dit dubbele huis met zijn vier
stijlkamers en zijn monumentale gang en
koepelvormige trappenhuis aan het einde van
de gang waarschijnlijk qua interieur een van
de meest interessante 'stadspaleisjes' van
Amsterdam, en absoluut onbekend!
Hans Tulleners is schrijver, journalist
en binnenstadsbewaker, Peter Quatfass
is stadsgids in Amsterdam
Het spectaculaire trappenhuis van Herengracht 479 uit 1722.
De vier beelden, waarvan één van hout, laten de vier seizoenen zien.
13 HEEMSCHUT
Mei 2021
Meer foto's van onbekende interieurs uit oude en moderne tijden - het
jongste interieur van de architect Mendini dateert uit 2001 - zijn te zien
op de fototentoonstelling Amsterdamse stijlkamers binnen de Singelgracht.
De tentoonstelling is in de Amstelkerk op het Amstelveld en
op werkdagen van 13 juli tot 20 augustus 2021. Ingang aan
de Reguliersgracht. De toegang is gratis.
