De betekenis van
omgevingskwaliteit
Gastcolumn
Invulling geven aan wat omgevingskwaliteit kan zijn, is wennen. Dat is wat na lezing
van 54 omgevingsvisies overblijft. 'Goede omgevingskwaliteit' is een van de doelen
van de Omgevingswet, maar wat dit betekent wordt aan de lokale overheid overge
laten. Architectuur Lokaal onderzocht of gemeenten hierop ingaan en zo ja, hoe ze
dat doen. De term 'omgevingskwaliteit' komt sporadisch voor. Totdat 'omgevings
kwaliteit' via de wet werd genoemd, werd voor het bepalen van ruimtelijke inrichting
gesproken van 'ruimtelijke kwaliteit'. Deze term is in de Vierde Nota Ruimtelijke
Ordening geïntroduceerd. Bij invulling van deze term werd teruggegrepen op de
definitie die de Romeinse bouwmeester Vitruvius hanteerde voor het bepalen van
de kwaliteit van bouwwerken: de balans tussen belevingswaarde, gebruikswaarde
en toekomstwaarde. De Omgevingswet geeft geen definitie van omgevingskwali
teit, maar brengt zaken die betrekking hebben op de leefomgeving zoals milieu,
gezondheid en energie in verband met ruimtelijke inrichting - en dat alles liefst in
samenhang en balans. Ga er maar aan staan als gemeente. En dan vervallen bij
de inwerkingtreding van de wet ook nog de taken en bevoegdheden van de huidige
monumenten- en welstandscommissies.
Vincent Kompier
Architectuur Lokaal
Kijk op www.mijnomgevingsvisie.nl van Architec
tuur Lokaal voor alle vastgestelde omgevingsvisies
Omdat gemeenten nieuwe gemeentelijke adviescommissies moeten instellen,
heeft de Vereniging Nederlandse Gemeenten onlangs de Modelverordening op de
gemeentelijke adviescommissie uitgebracht. De modelverordening beschrijft hoe
kwaliteitsadvisering onder de Omgevingswet zou kunnen functioneren. Maar hoe
voorkom je dat 'omgevingskwaliteit' een technische-bestuurlijke optelsom wordt,
of nog erger: een afvinklijst? Je zult de betekenis ervan handen en voeten moeten
geven. Hoewel gemeenten weinig expliciet zijn in het beschrijven van omgevings
kwaliteit valt te lezen dat zij proberen om daadwerkelijk invulling te geven aan wat
omgevingskwaliteit zou kunnen betekenen. En dat is waar het om gaat. In gemeen
ten worden gesprekken georganiseerd met inwoners, die hun ideeën en gedachten
over omgevingskwaliteit kunnen spuien. Die ideeën komen terecht in afwegings- of
handelingskaders die gemeenten opstellen, zoals lijsten met de belangrijkste kwa
liteiten. Hoewel sommige kwalificaties voor de hand liggen, spreekt uit de kaders
dat gemeenten hun best doen om grip te krijgen op omgevingskwaliteit. Praten met
inwoners is dus essentieel. Immers, inwoners weten wat goed gaat in hun dage
lijkse leefomgeving en wat verbetering behoeft. Kwaliteit is een lastig begrip en dat
zal altijd zo blijven.
Het is te hopen dat uitvoering van de Omgevingswet niet zal resulteren in het afvin
ken van lijstjes, maar in een permanent gesprek van gemeenten en hun inwoners
over de lastige zoektocht naar goede omgevingskwaliteit. Alleen daardoor komt de
omgeving tot leven.
december 2020 HEEMSCHUT 27
