Herbestemming is hot. We zien in den lande voortreffelijke, maar ook minder geslaagde voorbeelden. De
praktijk vertoont een gapend gat tussen opvattingen van restauratiearchitecten en 'reguliere' architecten.
Toen Karianne Vandenbroucke als erfgoedspecialist ging werken bij het architectenbureau Rijnboutt, zag ze
hierin aanleiding tot een methodisch boek, met de veelzeggende titel: Mag dit weg.
Herbestemmen heilzaam?
Johanna van der Werff
Na de Tweede Wereldoorlog kreeg het voor
uitgangsdenken Nederland stevig in de
greep. Talloze leegstaande panden werden
gesloopt om er iets nieuws voor in de plaats
te zetten. Deze wederopbouwwoede onder
vond al in de jaren '70 kritiek en leidde onder
meer tot de kraakbeweging en tot veel parti
culiere groepen die zich tegen sloop keerden.
Mede onder invloed daarvan sloeg de stem
ming vanaf de jaren '90 volledig om. In die
jaren werd in eerste instantie vooral industri
eel erfgoed te betekenisvol gevonden om zo
Post Utrecht, nu bibliotheek.
maar te slopen. Steeds vaker zochten pio
niers naar nieuwe bestemmingen voor karak
teristieke fabrieksgebouwen. Regelmatig
ging daar een aanwijzing tot rijksmonument
mee gepaard. Inmiddels betreuren we bijna
collectief dat veel erfgoed zo rücksichtslos
is gesloopt, behoort herbestemming tot de
praktijk van veel architectenbureaus en zijn
herbestemde gebouwen niet meer uit ons
dagelijks leven weg te denken.
Dat we tegenwoordig veel gebouwen een
tweede kans geven, is belangrijk en een
verworvenheid waar door talloze perso
nen terecht fel voor gestreden is. Erfgoed
bepaalt onze identiteit, geeft inzicht in his
torie en hergebruik van een gebouw is in
veel gevallen ook duurzaam. Maar de prak
tijk is weerbarstig. Het is niet altijd eenvou
dig om een oud gebouw een nieuwe func
tie te geven. Hoe maak je van een kasteel
een wellnesscentrum? Hoe kom je van een
school tot een woongebouw? Niet altijd
gebeurt het met evenveel gevoel voor de
historie. Er zijn voorbeelden waarbij nieuwe
functies afbreuk doen aan het oorspron
kelijke gebouw en de geschiedenis, omdat
ingrepen vanuit puur praktische bruikbaar
heid of om commerciële doeleinden worden
gedaan. Of vanuit onwetendheid. Soms is
het de vraag wat er dan eigenlijk resteert?
Alleen een facade? En wat hebben we dan
bereikt? Het zijn die knelpunten tussen
bestaand gebouw en programma waar zorg,
12 december 2020
