Interieur
Materieel of immaterieel erfgoed
Het typerende bruine kroeginterieur, met
grote bar, veel donker hout, prenten, teke
ningen en foto's aan de doorrookte muren
en dikke Perzische tapijten op de tafels
- een gebruik dat overigens al uit de 17de
eeuw dateert - kan grotendeels aan de 19de
eeuw worden toegerekend. Met de toene
mende welvaart van de middenstand en
de opkomst van straatverlichting groeit het
Amsterdamse nachtleven in deze periode
hard. Het aantal koffiehuizen, kroegen en
cafés in de stad schiet omhoog. Tegen het
einde van de 19de eeuw is de buurtkroeg of
het buurtcafé sterk verankerd in de Neder
landse samenleving.
Het is wellicht niet verrassend dat de bruine
kroeg niet enkel een Amsterdams fenomeen
is. In alle grote Nederlandse steden en ook
in veel dorpen zijn kenmerkende bruine
kroegen te vinden, altijd met een vergelijk
bare functie en rol voor de buurt. Dit in feite
Nederlandse fenomeen staat overal in het
land al langer onder druk. In 2017 berekende
het Algemeen Dagblad dat ook Rotterdam in
tien jaar tijd bijna vijftien procent van haar
bruine kroegen was kwijtgeraakt. Dat pro
bleem speelde ook al in andere steden als
Groningen, Utrecht en Den Haag. De Volks
krant schreef op dat moment dat het totale
aantal cafés en kroegen in Nederland tussen
2010 en 2015 al van 8400 naar 6500 was
gedaald. Wellicht is dit daarmee niet alleen
een Amsterdams fenomeen, maar een lan
delijk stukje bedreigd erfgoed.
Nu een generatie van uitbaters langzaam
uitsterft - Zwarte Gerrit is hierbij slechts
een van de bekendere voorbeelden - is de
vraag wat de toekomst van de bruine kroeg
is. Het dalende animo zal daarbij zeker ook
een rol gaan spelen. Veel kroegen sluiten,
worden verkocht en vervangen door winkels
en restaurants, of de huur wordt zodanig
verhoogd dat nabestaanden de kroeg niet
meer kunnen voortzetten. Als deze trend
blijft voortzetten, sterft de bruine kroeg zo
wellicht een stille dood. Is het de tijd voor
erfgoedinstanties om in te grijpen?
Café 't Hooischip, hoek Nieuwe Amstel-
straat bij de Blauwbrug, 1984.
Het is echter een lastige vraag wat er
te beschermen valt. De bruine kroeg kan
namelijk en als materieel erfgoed en als
immaterieel erfgoed worden beschouwd.
Enerzijds het specifieke bruine café, ander
zijds de bijbehorende kroegcultuur en de
maatschappelijke 'hoeksteen' functie.
Daarnaast lijkt het typerende 'bruine' karak
ter van de interieurs ook grotendeels eigen
aan Nederland te zijn. Indien we de imma
teriële kroegcultuur willen beschermen,
dienen we uiteraard ook enkele kroegen
zelf te bewaren. Wie maakt daarbij de
afweging? Welke kroegen zijn het bewa
ren waard? Als op steeds meer plekken de
deuren dicht gaan, zal deze vraag in de
toekomst steeds belangrijker worden.
Wouter van Elburg is commissielid van
Heemschut Amsterdam
Interieur van café De Trein, De Ruijterkade 98, 1993.
E
september 2020 HEEMSCHUT 29
