Materieel en immaterieel erfgoed onder druk?
De Amsterdamse bruine kroeg
Eind 1919 overleed op 91-jarige leeftijd de bekende Amsterdamse kroeguitbater Zwarte Gerrit. De typerende
Jordanese bruine kroeg Rooie Nelis, die hij jarenlang met zijn vrouw Blonde Sien uitbaatte, was vanwege zijn
verslechterde gezondheid al enkele maanden daarvoor gesloten. De kans dat de kroeg nog weer open gaat,
is niet groot.
Buurtkroeg
Wouter van Elburg
bruine kroegen die vooral functioneerden
als ontmoetingsplaats voor de buurt. Het
Amsterdamse gezegde 'een goed café om
de hoek is beter dan een verre brouwerij'
spreekt daarbij boekdelen. De kroeg was dé
plek waar mensen samenkwamen, waar de
barman iedereen kende, waar zaken wer
den gedaan en waar rustig de krant gele
zen kon worden. Zeker in volksbuurten als
de Jordaan, de Pijp en Oud-West - waar de
woningen klein waren - fungeerde de kroeg
als een verlengstuk van de woonkamer. Tot
ver in de 20ste eeuw bleef deze positie gro
tendeels ongemoeid.
Die belangrijke positie vervulde de kroeg
echter al eeuwen. Al in de 17de eeuw en wel
licht ook al daarvoor - de gegevens over de
16de eeuw zijn schaarser - hadden kroegen
en herbergen een belangrijke maatschap
pelijke functie. Havenwerkers en bouwlie
den werden vaak per dag in de kroeg uit
betaald en gaven het grootste gedeelte van
hun loon hier vaak ook weer uit. Publieke
veilingen en verkopingen werden in kroegen
gehouden en de kroeg was ook in alge
mene zin een belangrijke sociale ontmoe
tingsplaats. Bekende, stokoude cafés als 't
Aepjen op de Zeedijk of café Karpershoek
tegenover het Centraal Station van Amster
dam zijn hier overblijfselen van. Het is met
name ook dit type zaken, de 'ouderwetse'
bruine kroegen, dat nu onder druk staat.
Blonde Sien in Rooie Nelis aan de Amsterdamse Laurierstraat, 2007.
De sluiting komt echter niet geheel als een
verrassing. Stuk voor stuk sluiten de voor
Amsterdam zo kenmerkende bruine kroe
gen hun deuren, niet zelden om plaats te
maken voor hippere horeca of meer op toe
risten gerichte zaken. Al in 2012 schreef
Het Parool dat het aantal Amsterdamse
kroegen sterk daalde. Waren er in het jaar
2000 nog 1410 cafés, in 2012 nog slechts
1021. Ook Nieuwsradio BNR schreef in
2016 dat in de jaren daarvoor maar liefst
vijftien procent van alle Amsterdamse kroe
gen was verdwenen. Met de toenemende
druk op de stad, neemt ook de druk op dit
soort traditionele zaken steeds verder toe.
Daarbij kunnen we ons afvragen, verdient
de bruine kroeg, als stukje Amsterdams erf
goed, een betere bescherming?
Vroeger was de kroeg een hoeksteen van de
samenleving. Amsterdam telde honderden
28 HEEMSCHUT september 2020
