Special
Bindende herinneringen
Voor wie verder wil lezen
lende intenties. Het lijkt erop dat naarmate
de publieke belangstelling voor het erfgoed
groeit, er tevens een toename is van het
aantal belanghebbenden dat een eigen
plek in de discussie claimt. De grijze golf
die naar het platteland trekt is zo'n nieuwe
stem in het discours. Uit een onderzoek in
Brabant bleek een groeiende belangstelling
voor lokale geschiedenis en folklore, maar
dat deze in toenemende mate gedomi
neerd worden door de 'import'. Mensen die
na hun pensionering op het platteland zijn
gaan wonen en zich willen identificeren met
hun nieuwe woonplaats, zich daar 'wortels'
willen verschaffen. Diezelfde 'import' ver
zet zich vaak ook het sterkst tegen veran
deringen en ontwikkelingen in hun nieuwe
domicilie, zij zijn daar komen wonen voor
hun rust en hebben - financieel onafhan
kelijk als ze zijn - geen boodschap aan de
noodzaak van lokalen om een inkomen te
moeten verwerven.
In Biografieën van het Landschap onder
scheiden Martijn Duineveld en Jaap Leng-
Delfts aardewerk: eens het alternatief voor
Chinees porselein, nu exportproduct bij uit
stek. Ook bij Nederlanders is blauwwit weer
in zwang. Kunst of kitsch, design of souvenir:
alles kan en mag. Delden, hotel Sevenster.
Mede met inzet van Heemschut werd op de stadswal van Heusden begin jaren '70 een stan
derdmolen herbouwd. Inmiddels is dit historiserende stadsbeeld zelf bijna erfgoed van de
monumentenzorg geworden.
keek drie typen van discours: weten
schappelijk, buitenwetenschappelijk en de
biografie als storyline. De wetenschappe
lijke biografie is een bekend discours dat op
gespannen voet kan staan met de buiten-
wetenschappelijke biografie van het land
schap, zoals beschreven door bewoners,
amateurs, liefhebbers, enthousiastelingen
en soms ook regelrechte zeloten. Normaal
gesproken bepalen de deskundigen wat
cultuurhistorie is en ze houden daarbij nau
welijks rekening met wat er onder de bevol
king leeft. 'Er is een kleine club mensen die
bepaalt wat waar en van waarde is, als het
gaat om cultuurhistorie', stelt Martijn Dui
neveld in zijn dissertatie. Hij beschrijft hoe
archeologen, cultuurhistorici, historisch
geografen en andere deskundigen samen
met ambtenaren van diverse ministeries,
provincies en gemeenten een gesloten club
vormen, die vanuit de verschillende dis
ciplines bepaalt wat cultuurhistorie is. Wil
je echter werken aan een maatschappelijk
draagvlak voor cultuurhistorie en mensen
verleiden het verleden op te zoeken, dan zal
er meer moeten gebeuren dan collega's en
vakgenoten te vriend te houden. De Omge-
vingswet biedt daartoe nieuwe kansen en
uitdagingen. Om de biografie van het land
schap als storyline neer te zetten is een dia
loog met anderen buiten die kring noodzake
lijk, want alleen dan is het mogelijk om een
verhaal neer te zetten dat de mensen raakt.
Dat kan leiden tot een hoog 'Ot en Sien'
gehalte, wat overigens Oost-Groningen een
boost zou kunnen geven, maar ook tot een
genuanceerde kijk op de mijnstreek als in
het Industrion in Kerkrade. Erfgoed gaat uit
eindelijk om bindende herinneringen in een
gemeenschap, nostalgie is daarbij een van
de werkzame krachten en een belangrijke
motor om in het verleden elementen van
waarde te herkennen. De bedoeling van his
torische interpretatie is primair belangstel
ling wekken, mensen nieuwsgierig maken.
Milton Friedman stelde al in de jaren zestig
van de vorige eeuw dat de feiten geen doel
op zichzelf zijn, maar slechts een middel om
tot begrip te komen.
Frans Schouten is voorzitter van
Heemschut Drenthe en is oud-directeur
van de Reinwardt-Academie.
Martijn Duineveld. Van oude dingen,
de mensen, die voorbijgaan, over voor
waarden meer recht te doen aan de
door burgers gewenste cultuurhistories,
WUR, Wageningen, 2006.
Martijn Duineveld en Jaap Lengkeek.
Biografieën van het Landschap, in:
Martijn Duineveld, Mirjam Koedoot en
Jaap Lengkeek. Constructies van Beton
Iemand die tegen zijn hond zegt
'vlieg', WUR, Wageningen, 2004.
Grosze Nipper, 1996 De publieke belang
stelling voor Archeologie. NIPO J-290.
Frans Schouten. Heritage as Histori
cal Reality, in: D.T. Herbart, Heritage,
Tourism and Society, Mansell, London,
1995.
26 HEEMSCHUT september 2020
