Toevallige ontdekking
Vlasindustrie
muüBiMii
Van de enkele tientallen vlasroterijen die
er in Nederland nog zijn, staan er slechts
twee op de rijksmonumentenlijst: een in
het Noord-Brabantse Klundert en een in
Ridderkerk, Zuid-Holland, beide overigens
zonder noemenswaardige interieurwaarden.
Het leeuwendeel van de vlasroterijen ver
keert echter in een min of meer ruïneuze
staat, zo ook in Zeeuws-Vlaanderen. Dit
is nog altijd de belangrijkste vlasregio van
Nederland, waar circa 90 procent van de
huidige vlasproductie vandaan komt.
Deze roterij werd pas ontdekt toen de - te
vergeefse - strijd voor het behoud van een
andere roterij in het dorp Koewacht nog
gaande was. Want hier stond de groot
ste vlasroterij van de Benelux, de Coöpe
ratieve Sint Andries. De Sint Andries was
bestemd om in het kader van het Monu
menten Selectie Project (MSP) voorgedra
gen te worden voor de rijksmonumentenlijst,
maar strandde in de procedure vanwege
het gebrek aan lokaal draagvlak. Hierdoor
heeft de gemeente Terneuzen een sloop-
aanvraag voor het complex in 2006 moeten
honoreren, waarna in 2010 sloop volgde,
bezwaren van Heemschut Zeeland ten spijt.
Hierdoor werd wel de aandacht gevestigd
op een veel kleinere en onbekende roterij
aan de overzijde van de weg, verscholen op
het achtererf van een woning. Deze roterij
werd in 1932 opgericht door de gebroe
ders Janssens, maar in 1966 overgenomen
door Urbain Arthur Bruggeman. Bruggeman
exploiteerde de roterij tot 1994 en bleef
Na het oogsten is het verwerkingspro
ces van het vlas als volgt:
- roten: het vlas nat laten worden op
het land of in een koud- dan wel
warmwaterroterij,
- drogen en repelen: zaadbollen verwij
deren,
- snuiten: lange stengels worden eruit
getrokken,
- braken: breken van de houten sten
gels waar de vezels omheen liggen,
- zwingelen: houten delen definitief
verwijderen,
- hekelen: lange vezels worden tot een
lint gekamd, de grondstof voor een
spinnerij.
Van de vlasplant worden de vezels
onder andere gebruikt voor kleding,
huishoudlinnen, decoratieve bekle-
dingsstoffen en technische en indus-
triële toepassingen. Het (lijn)zaad wordt
gebruikt als veevoer en voor de productie
van lijnolie met meervoudig onverzadigde
omega-3 vetzuren. De houterige delen als
grondstof voor vezelplaten en als 'bekle
ding' van koeienstallen ter vermindering
van de ammoniakuitstoot.
Anno 2020 kent Nederland nog steeds
vier familiebedrijven in de vlasindustrie.
Van de Bilt zaden en vlas BV in Sluiskil
is een verticaal geïntegreerd bedrijf met
een veredelingsafdeling zowel gericht op
de zaadeigenschappen als op vezelkwali
teit, zaaizaadvermeerdering, vlasteelt en
verwerking van het strovlas.
Het areaal vlas in Nederland is ca. 2.300,
in België ca. 16.000 en Frankrijk ca.
100.000 ha. Door vele milieuvriendelijke
toepassingen van vlas is dit de laatste
jaren aanzienlijk gegroeid. De vlasin
dustrie heeft zich ontwikkeld tot een
moderne bedrijfstak. Van het verleden
is nog op diverse plaatsen iets terug te
vinden zoals in (straat)namen en (res
tanten van) gebouwen. Deze industrie
heeft een rijk verleden en zal daarom
ook een plaats dienen te hebben in
onze cultuurgeschiedenis!
Voor verdere informatie zie: Vlas
museum 't Vlasschuurke in Koewacht,
www.vlasmuseum. nl.
Vlasserij Suikermuseum te Klundert,
www.vlasserij-suikermuseum.nl.
Met dank aan Oscar Huiskamp voor de
verstrekte gegevens.
1 V
Impljnl
wabmwaterrotimg-
instmlatie
uV:^11"'1 VVV
HEMIMACWWE
De productie van vlas. Uit: Beeld-encyclopedie van onze industrie, Amsterdam-Brussel 1953.
juni 2020 HEEMSCHUT 37
