Special
Dag van het Kasteel
Op 1 juni 2020, Tweede Pinksterdag,
vindt de Dag van het Kasteel plaats,
een dag waarop extra en bijzondere
aandacht is voor kastelen en buiten
plaatsen. Het thema van dit jaar is
Bezet Bevrijd: kastelen en buiten
plaatsen in 1940-'45. Hiermee wil
de NKS de grote rol die kastelen en
buitenplaatsen in de Tweede Wereld
oorlog speelden onder de aandacht
brengen van een groot publiek.
Het eerder aangekondigde landelijke
publieksprogramma komt helaas te
vervallen omdat openstellingen in de
huidige tijd niet mogelijk zijn.
Impliciete verandering
Bij kasteel Deurne vallen de grachten en de directe omgeving buiten De grachten van Eerbeek zijn niet beschermd.
de bescherming.
huidige eigenaar. Vandaar de zoektocht
naar alternatieve functies. Meer en meer
worden het commerciële plekken en toeris
tische objecten. Vogelzang: 'Als een kasteel
een nieuwe bestemming krijgt, lijkt dat in
beginsel een goede ontwikkeling. Weliswaar
is het alternatief - leegstand - dramatisch,
maar herbestemmen is zeker niet zonder
gevaren. De vaak noodzakelijk geachte aan
passingen tasten het authentieke interieur
aan en eveneens is er gevaar van ondoor
dachte modieuze ingrepen. Het kasteel ver
wordt tot een empty shell: alleen de facade
heeft authenticiteitswaarde. En de bedrei
ging beperkt zich niet alleen tot het huis.
In de omringende tuinen en parken biedt
men ruimte voor extra kantoren, parkeer
plaatsen, speeltuinen en zelfs woningbouw.
De aanleg van villaparken op het terrein
van buitenplaatsen speelt al meer dan een
eeuw. Maar steeds vaker worden, onder
druk van businesscases, kastelen in hoog
tempo omgevormd tot vergaderlocatie,
kantoor, wellnes-centra, retraiteplek, zorg
instelling, hotel-restaurant of evenemen
tenlocatie. Dat geldt ook voor monumenten
die een eerdere functieverandering hebben
ondergaan. Op in de 19de eeuw tot kloos
ter of school getransformeerde kastelen
die inmiddels leegstaan, laten marktpar
tijen hun begerig oog vallen. Dat is des te
bedreigender vanwege het ontbreken van
een doordachte en samenhangende erf
goedvisie. Welk verleden willen we in stand
houden, voor wie en op welke wijze? Daar
De NKS biedt dit jaar een alternatief
programma. Het wordt een digitaal
communicatie- en ontmoetingspunt
op www.dagvanhetkasteel.nl.
goede keuzes in te maken, vergt onderzoek
en tijd. Goed erfgoedbeleid in zijn alge
meenheid, en ten aanzien van kastelen
in het bijzonder, vraagt om kennis, kunde
en zorgvuldigheid. Maar doordat ontwikke
lingen heel snel gaan, worden we van alle
kanten ingehaald.'
Ontwikkeling is geen nieuw fenomeen in
de wereld van kastelen en buitenplaatsen.
Je zou het een centrale karakteristiek kun
nen noemen. Veel Franse tuinen zijn in de
19de eeuw aangepast aan de toen modieuze
landschapsstijl en in de 20ste eeuw opnieuw
veranderd. Dat geldt ook voor de huizen.
Maar anders dan vroeger zijn we ons nu
meer bewust van de waarde van erfgoed.
Juist in geval van moderne aanpassingen is
het van belang om historische lagen beleef-
baar en toegankelijk te maken. Vogelzang:
'Op dit moment gebeurt dat echt te wei
nig. Er vindt vooral "impliciete verandering"
plaats: zónder maatschappelijke discussie,
gedegen kennis en inzicht én door tijdelijke
en vaak toevallige omstandigheden ingege
ven. In die omstandigheden vormt een nu
opportune herbestemming uiteindelijk juist
de bedreiging. Dat geldt voor meer vormen
juni 2020 HEEMSCHUT 25
