Inventarisatie dringend nodig
Knutselprojectje?
Gevelstenen van Hildo Krop met de
vier windstreken uit een Amsterdamse
telefooncentrale, waar ze in 1951 werden
geplaatst. Verloren gewaand, maar
herondekt in Haarlem. Ze worden dit jaar
herplaatst in Amsterdam.
x:
Lex Horn en Berend Hendriks hebben lan
delijk veel belangrijke werken gerealiseerd.
Ook op lokaal niveau werkten veel bijzon
dere kunstenaars. Zo zijn in de provincie
Groningen veel architectuurgebonden wer
ken gerealiseerd door de kunstenaars van
De Ploeg, werkten in het zuiden van het
land kunstenaars als Hugo Brouwer en
Marius de Leeuw aan een bijzonder monu
mentaal oeuvre en is de stad Utrecht door
Jan Boon voorzien van vele hoogwaardige
kunstwerken.
Sinds de jaren zestig is bij de sloop of ver
nieuwing van wederopbouwpanden al veel
kunst verdwenen. Deskundigen beweren dat
mogelijk de helft van de ooit gerealiseerde
kunst vernietigd is. Dat is echter niet meer
dan een gok. Tot op heden is de kunst uit
deze periode namelijk vrijwel niet in kaart
gebracht. Weliswaar zijn er in de afgelopen
jaren enkele fraaie publicaties versche
nen en beheert de Rijksdienst Cultureel
Erfgoed een onlinedatabase, www.help-
wandkunstopsporen.nl, maar een goed en
betrouwbaar overzicht van de nog aanwezige
wederopbouwkunst ontbreekt in de meeste
gemeenten. Omdat vaak onbekend is wat er
op lokaal niveau nog is, kan het lastig zijn om
de exacte waarde van bepaalde kunstwerken
te bepalen en duidelijk beleid te ontwikkelen.
Ook sneuvelen veel kunstwerken nu onge
merkt, omdat simpelweg niemand weet dat
ze bestaan. Eigenaren zijn uiteraard vaak wel
op de hoogte van de aanwezigheid van een
kunstwerk, maar deze kennen niet altijd de
waarde of hebben geen belang bij behoud.
Gevolg is bijvoorbeeld dat kunstwerken soms
pas vlak voor de sloop worden herontdekt.
Een redding is dan vaak lastig te realiseren,
zeker wanneer de omgevingsvergunning voor
sloop reeds is afgegeven.
In onder andere Amsterdam, Leiden en
Nijmegen zijn recent grote stappen gezet
en is deze kunst in beeld gebracht en
gewaardeerd. De gemeente Rotterdam
heeft onlangs ook besloten om de in de
stad aanwezige gebouwgebonden kunst te
inventariseren en in Zwolle en Eindhoven is
men ook druk bezig. Telkens wordt tijdens
dergelijke inventarisaties duidelijk hoe groot
de kwaliteit van deze kunst is en hoe deze
in de vergetelheid is geraakt. Vaak zijn de
gebruikers en/of eigenaren van gebouwen
niet op de hoogte van de betekenis van de
kunst. Soms herkent men het zelfs niet als
kunst. Zo is een glasappliqué van Aart Roos
in een Amsterdamse basisschool ooit bijna
verloren gegaan, omdat de gebruikers niet
op de hoogte waren van de kunstwaarde.
Anno 2004 dacht iedereen op de school
dat het een oud knutselprojectje van de
leerlingen was! Dankzij een alerte kunsthis
torica is het toen zeer vervallen raam niet
vernietigd, maar opgeslagen. Als gevolg
van de gemeentelijke inventarisatie is dit
belangrijke werk weer in beeld gekomen
en nu wordt het gerestaureerd en geschikt
gemaakt voor herplaatsing. Dergelijke posi
tieve ontwikkelingen zijn natuurlijk alleen
mogelijk als een inventarisatie resulteert in
een gemeentelijk beleid voor die geïnventa
riseerde kunstwerken. Een goed landelijke
en gemeentelijk beleid zorgt niet alleen
voor bescherming tegen sloop, maar onder
steunt eigenaren ook (financieel) bij de
eventuele verplaatsing en restauratie van
kunstwerken.
Meer aandacht en beleid komen nu stap
voor stap van de grond. Heemschut roept
de landelijke en lokale overheden op om
de inventarisatie en verdere beleidsontwik
keling voor deze bijzondere, monumentale
kunst op te pakken. Er zal daarnaast voor
ons als vrijwilligers in de komende jaren nog
genoeg te doen zijn!
maart 2020 HEEMSCHUT 43
