Verantwoordelijkheid gemeente
Muraltmuur
Wat nu?
Je leest het nog wel af aan de dijk bij Scha-
rendijke. Nergens is de techniek van de
vroegere verdediging tegen het water zo
zichtbaar als hier. Die dijk is vandaag de dag
nog steeds een zware jongen in z'n soort,
met bovenop een Muraltmuur en stukken
met betonbekleding. Deze Muraltmuur is
de enige in Zeeland die een monumentale
status heeft.
Maar er is meer in de directe omgeving.
Op de overgang van dijk naar duin staat
Het Koepeltje, een vanouds gekoesterd en
beschut uitkijkpunt voor waterschappers,
die de oeververdediging kwamen 'schou
wen'. Even verderop een zwarte schuur
van houten planken, gelegen in een kleine
inlaag tussen twee dijken. Deze schuur
heet in de volksmond de Napoleonschuur.
En daarvoor maakt Heemschut Zeeland zich
sterk. Maar niet alleen voor de schuur, maar
voor deze zwarte schuur als onderdeel van
een groter verhaal van de oeververdediging
van het Brouwershavense Gat, met recht
een monumentaal ensemble.
De schuur staat er beroerd bij, een deel van
het dak is ingestort. Het is vijf voor twaalf.
Het is een recht toe recht aan gebouwde
schuur van zwartgeteerde gepotdekselde
planken. Bijzonder lijkt dat niet want daar
zijn er wel meer van in Zeeland (Zwarte
Schuur heet ook de nieuwe roman van Oek
de Jong). Die zijn van oudsher de boeren
schuren of schuurtjes van grote of kleine
boeren bed rijven. Bijzonder is deze ene
schuur wel degelijk. In de regionale bouw-
traditie van zwart gepotdekselde houten
schuren is deze echter voor een heel andere
functie gebouwd: namelijk als opslag voor
waterbouwkundige materialen. Lang gele
den - ook al weten we het bouwjaar niet pre
cies - in de Franse tijd bestond de schuur al.
Volgens overlevering diende de schuur als
onderkomen voor soldaten van Napoleon
(1810-1813). Zo ontstond de naam Napo
leonschuur. Een niet op waarheid te funde
ren naam, zodat 'Repaerschuur' als plaat
selijk toponiem ook bestaat. In veldboeken
uit de 18de eeuw stond op deze plek al
Om de waterkerende functie van dij
ken in Zeeland in het begin van de
20ste eeuw te verbeteren, zonder
het dijklichaam te hoeven verbre
den, werden dijken bovenop voorzien
van betonnen muren met een breed
verankerde voet. Een alternatieve
en goedkope manier van dijkverho
ging. 120 km Muraltmuur kwam zo
tot stand. Dat is een kwart van alle
dijken in Zeeland. In 1953 bleek
hoe zeer deze verdediging faalde.
Bij Scharendijke is deze dijk als
enige tot monument verheven: een
speciale 'Basaltine-Spijkerglooing',
dat wil zeggen van een toen nieuwe
betonsoort met een experimentele
betonbekleding aan de binnenzijde.
Jhr. R.R.L. de Muralt, ingenieur van
het waterschap Schouwen, waar de
uitvinding voor het eerst werd getest,
kreeg er in 1912 een prestigieuze
internationale prijs voor.
's Lands Keete vermeld, een naam die
wat de functie betreft niet mis te verstaan
is, want de eigenaar was 'Der Lande van
Schouwen' ofwel het Waterschap. Zo vor
men dijk, koepeltje, Repaerschuur of Napo-
leonsschuur een drie-eenheid.
De zwart geteerde Napoleonschuur heeft
de status van gemeentelijk monument.
De eigenaar is de gemeente Schouwen
Duiveland, met 828 rijksmonumenten en
386 gemeentelijke monumenten alleen al
in Zierikzee ongeveer koploper in Zeeland
als hoeder van onroerend cultureel erfgoed!
Dan moet je wel goed op de hoogte zijn
van je publieke verantwoordelijkheid als het
aankomt op monumenten. Erfgoedzorg en
de instandhouding van monumenten gaan
immers niet om een verrot kozijn, maar -
zeker als handhaving om de hoek komt
kijken - om 'tijdig en proportioneel' optre
den. Bijvoorbeeld als een gebouw niet meer
water- en winddicht is. En dat de Napoleon-
schuur niet meer water- en winddicht is, zal
niemand tegenwerpen. Vergeet je als over
heid niet je publieke taak als het je eigen
bezit is? En als de publieke zaak het privaat
belang van de gemeente ontmoet en het
aan goed eigenaarschap heeft gemankeerd,
met een verwaarloosd gemeentelijk monu
ment als gevolg? Wat moet dan zwaarder
wegen wanneer het herstel begrotelijk wordt
door eigen schuld. Is dan het besluit van
de gemeente Schouwen Duiveland om een
sloopvergunning aan zichzelf af te geven
een goed voorbeeld? De gemeente Schou
wen Duiveland heeft de bal over toekomstig
gebruik en exploitatie nog even bij de dorps
raad van Scharendijke gelegd, alvorens de
sloopvergunning te effectueren. Echter zon
der als verantwoordelijk eigenaar die kar zelf
te trekken.
Intussen staat de winter voor de deur.
Iedereen weet wat stormen met een kapot
dak uitrichten. De Napoleonschuur heeft
een woonbestemming in het bestemmings
plan; een prachtige plek om te wonen.
Maar het is kostbare bouwgrond met een
lastig object erop. Saillant detail is dat in
de planvoorschriften van het bestemmings
plan een wijzigings-bevoegdheid is opgeno
men, die zegt dat deze is bedoeld '...voor
nieuwe wooneenheden in monumentale- en
cultuurhistorische gebouwen met als doel
de instandhouding van deze waardevolle
gebouwen.'
Al is het vijf voor twaalf en de schuur is nog
niet ingestort. Om alsnog recht te zetten
wat mis dreigt te gaan, is Heemschut Zee
land afgelopen juni in de bres gesprongen
voor behoud en herstel van de Napoleon-
schuur en wijst de gemeente Schouwen
Duiveland op hun verantwoordelijkheid in
het omgaan met monumentaal erfgoed in
eigen bezit. Maar vooral ook om het ver
haal over de waterveiligheid aan het oude
Brouwershavensche Gat compleet te kun
nen vertellen. Dat het verhaal over deze
bijzondere zwarte schuur niet in een zwart
boek eindigt.
december 2019 HEEMSCHUT 35
