Gastcolumn
Joks Janssen is kwartiermaker kennisstrategie
bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
Wie heeft dit besteld!?
Onlangs maakte ik met een collega een rondgang langs een aantal logistieke bedrij
venterreinen in Noord-Brabant en Limburg. Een tocht van Roosendaal via Tilburg
naar Venlo. Ik zag in het gezicht van mijn collega langzaam maar zeker een lichte
paniek ontstaan. Grote grijze, raamloze hallen van ruim twintig meter hoog en een
oppervlakte van twee hectare regen zich langs de A58 en A67 aaneen. De omvang
en schaal van deze logistieke ontwikkeling maakten indruk op hem. Maar ook het
schijnbaar ongeordende ruimtelijke patroon. 'Wie heeft dit besteld?' wierp hij mij
op een gegeven moment voor de voeten. Een goede vraag. Ik moest hem het ant
woord in eerste instantie schuldig blijven. Natuurlijk, zo legde ik uit: de clustering
van supersized distributiecentra of XXL-DC's aan deze snelwegen is geen toeval.
Dat heeft te maken met de gunstige ligging van beide provincies op de logistieke
as tussen de Rotterdamse haven en het Duitse achterland, het goede wegennet
en de gunstige fiscale regelingen rond BTW aftrek voor deze bedrijven. Noord-Bra
bant kent met ruim 8 miljoen m2 inmiddels verreweg het grootste areaal logistiek
vastgoed, op afstand gevolgd door Zuid-Holland (4 miljoen m2), Noord-Holland en
Limburg (beide ca. 3,5 miljoen m2). En, zo voegde ik daaraan toe, in een ruimte
lijk bestel waar gemeenten aan zet zijn, is het niet vreemd dat de zoektocht naar
werkgelegenheid vaak voorrang krijgt op weloverwogen locatiekeuze en omgevings
kwaliteit.
'Vraaggericht ontwikkelen' heet dat in planologisch jargon. De booming logistieke
sector weet daar wel raad mee. Aangejaagd door technologische innovaties en een
gunstig economisch tij paraderen ze massaal over de rode loper, die door gemeen
ten wordt uitgerold. Maar hoe verleidelijk het ook is om de aarzelende overheid of
het bedrijfsleven de schuld in de schoenen te schuiven, is dat niet het hele verhaal.
Wij zijn zelf namelijk geen onschuldige toeschouwer. De groei van distributiecentra
wordt immers mede veroorzaakt door de toegenomen populariteit van het online
winkelen. Mobiliteitsexpert Carlo van de Weijer spreekt in dit verband treffend over
de kathedralen van ons 'bestel-ongeduld'. Met iedere klik of bestelling op internet
worden ze steeds groter en hoger. Het is de macht van het getal. Dat ons online-
gedrag offline grote gevolgen heeft, wordt steeds duidelijker.
We bestellen via de 'pakhuisindustrie' niet alleen onze spullen, maar ook een ano
niem landschap van grijze blokkendozen. Een weinig aantrekkelijk landschap, dat
grotendeels afhankelijk is van arbeidskrachten uit Midden- en Oost-Europa, in snel
tempo landbouwgrond opsoupeert, weinig duurzaam is en zorgt voor extra vracht
verkeer op de toch al drukke wegen. De snelheid, omvang en vaak liefdeloze bege
leiding van deze ontwikkeling zorgt voor maatschappelijke onrust. Steeds meer
Nederlanders maken zich zorgen over de 'verdozing' van het landschap. Gelukkig
geldt ook hier de macht van het getal. Dus als ik het goed begrijp, opperde mijn
collega, kunnen we de ontwikkeling keren als we die macht weten te mobiliseren?
Ja, was mijn antwoord.
Het landschap: dat zijn we uiteindelijk zelf.
december 2019 HEEMSCHUT 27
