Wederopbouwboerderijen
Groen erfgoed
GELDERLAND
In het land van Maas en Waal zijn in de jaren
vijftig van de vorige eeuw 96 nieuwe boerderijen
in het voorheen desolate slechte komgronden
gebied gebouwd in het kader van bedrijfsver-
plaatsing vanuit de kernen van dorpen. De
stichting van deze bedrijven was mogelijk nadat
de gronden door goede ontwatering, ontsluiting
en ontginning tot geschikte landbouwgrond wer
den getransformeerd. Deze ruilverkaveling was
in die tijd uniek vanwege de omvang en bouw
van vele nieuwe boerderijen. Bijna alle werden
als gemengd bedrijf gesticht: men hield melk
vee, varkens, kippen en deed aan bescheiden
akkerbouw. Architecten uit de streek leverde
de ontwerpen en de boeren konden kiezen
uit een aantal standaardtypen, waarmee een
zekere verscheidenheid ontstond. Er werd niet
aangesloten bij de traditionele boerderijbouw
van deze streek. De architectuur van de gebou
wen leverde bij een inventarisatie van Gelders
Genootschap in 2014 een boeiend beeld op
van de rijke verscheidenheid aan boerderijen
in het ruilverkavelingsgebied. Nader onderzoek
moet leiden tot een selectie van monument
waardige boerderijen. De ruilverkaveling is in
2017 afgesloten. Vele van deze boerderijen,
ooit als gemengd bedrijven opgezet, zijn niet
meer bruikbaar voor de tegenwoordige land
bouw met schaalvergroting en specialisatie,
met grote veranderingen van het landschap als
gevolg. Een aantal boerderijen - waar de eer
ste bewoners als rustend boer nu leven met
geringe activiteit - zijn nog nagenoeg authen
tiek aanwezig. Uit deze groep moet snel een
keuze gemaakt worden of ze al dan niet monu
mentwaardig zijn. De meeste complexen zijn
gelegen in de gemeente West Maas en Waal
en de gemeente Druten. Heemschut Gelder
land vindt dat er na vele jaren van onderzoek
nu toch snel keuzes gemaakt moeten worden
voor het te laat is en heeft bij de gemeenten
hiervoor aandacht gevraagd.
Jan Reijnen
FLEVOLAND
Geen plek in Nederland waar het groen zo
nadrukkelijk door de mens is gevormd. In Fle
voland is het landschap gemaakt. Dat geldt
voor de bossen, het landbouwlandschap, het
groen in steden en dorpen en langs wegen
en ook voor natuurgebieden als de Oost-
vaardersplassen. Nog steeds kun je je door
de makers laten uitleggen wat de ideeën zijn
achter de ontwerpen. Maar deze kennis ver
dwijnt in ras tempo en ook het aantal mensen
dat uit eigen ervaring daarover kan vertellen
vermindert. Het besef van het waardevolle en
bijzondere van het Flevolandse landschap lijkt
steeds minder aanwezig. Waardevol, alleen al
omdat het een raam is naar de opvattingen
van de tijd waarin het is ontstaan.
Bij overheden en beheersorganisaties treedt
een nieuwe generatie aan die zich vaak niet
bewust is van dit unieke verleden. Nu de druk
op het landschap toeneemt, bijvoorbeeld
door de behoefte aan nieuwe woningen en
door klimaat-technische maatregelen, is ken
nis van het hoe en waarom en de waarde van
dit groene erfgoed essentieel.
Heemschut Flevoland heeft begin oktober
een symposium en excursie gehouden met
het thema 'Eigenwaarde, de betekenis van
het Flevolandse groen'. De commissie wil
hiermee een bijdrage leveren aan de kennis
en daarmee aan de eigenwaarde en dus ook
het behoud van het Flevolandse groen.
Ben te Raa
16 december 2019
