Bunkerbouw
Afbraak is miskenning
De wijk kenmerkt zich door een streekeigen karakter.
't Zandt is nog steeds bijzonder door de vele architectonische details.
Joods-Marxistisch complot. Toevalligerwijs
paste de keuze voor het streekeigen bou
wen naadloos in de Germaanse architec
tuurvisie.
Reeds in 1943 waren al meer dan hon
derd woningen op 't Zand opgeleverd en
bewoond.
Door de bouwstop in 1942 kwam de voltooi
ing uiteindelijk helemaal stil te liggen. Vanaf
dat moment werden alle bouwmaterialen en
alle arbeidskracht gevorderd voor de aan
leg van de Atlantikwall. Walcheren aan de
monding van de Schelde vormde hierin een
prominente schakel. Op enkele voetstappen
afstand van het woningproject van Briët ver
rezen uiteindelijk vijfentwintig bunkers op
het landgoed Toornvliet. Het zogenoemde
Widerstandsnest Brunhild was een van de
in totaal 35 divisiehoofdkwartieren langs de
Atlantische kust. De communicatiebunker
voor telefoon, telex en radioverbinding werd
dag en nacht bemand. Hier werd uiteraard
de berichtgeving gecodeerd volgens het
Enigma-systeem.
In oktober/november 1944 werden op
vier plaatsen de dijken rond Walcheren
gebombardeerd. Een strategische inunda
tie volgde, die de westelijke geallieerden
noodzakelijk achtten alvorens het eiland te
bestormen. Met zware gevechten en vele
verliezen werd Walcheren in de eerste week
van november 1944 bevrijd. Langer dan
een jaar werd Walcheren uitgespoeld door
de dagelijkse eb- en vloedstromen. Middel
burg binnen zijn wallen bleef droog, maar
ook de woningen van Briët en het landgoed
Toornvliet met zijn bunkers werden over
spoeld door de zee.
Zoveel jaar na het oorlogsgeweld zijn de
tien resterende bunkers in het park Toorn
vliet beschermd als monument binnen het
World War II Heritage. Maar de woningen
van Briët, die een tijdsbeeld van nationale
betekenis documenteren, staan heden op
de lijst om - na enkele renovaties in de
afgelopen decennia - te worden afgebroken
en vervangen door nieuwbouw. Alternatief is
een renovatie op hoog niveau die financieel
ongunstig uitpakt.
Wederopbouw tijdens de oorlog is zeld
zaam, zo niet uniek. Afbreken zou een mis
kenning zijn van een stuk dramatisch ver
leden. Het is goed te onderbouwen, in het
jaar dat wordt herdacht dat 75 jaar geleden
de Slag om de Schelde plaatsvond, dat er
middelen beschikbaar worden gesteld om
de woningen te behouden; indien mogelijk
van rijkswege, maar anders zeker ook als
gemeentelijke inspanning. In dat licht heb
ben de woningen van Briët en de bunkers
van Toornvliet veel met elkaar gemeen.
Het is van groot belang dat het hele verhaal
rond de dilemma's in oorlogstijd herkenbaar
is en verteld blijft worden in onze gebouwde
omgeving.
Gerrit Schoenmakers is historicus, oud-wet
houder van Middelburg en lid van Heem
schut Zeeland.
september 2019 HEEMSCHUT 7