De boerderijen van het Groninger Oldambt zijn monumenten van trots en rijkdom. Of beter gezegd,
dat waren ze ooit. Tegenwoordig staan veel boerderijen van het Oldambtster type leeg en dreigt
verval. Een symposium maakte duidelijk dat streekbewoners en bezoekers dit erfgoed waarderen en
wat er nodig is om het te redden.
Eric le Gras
Graanrepubliek
Schaalvergroting in de landbouw
Kansen voor de
kapitale boerderijen
van het Oldambt?
Twee citaten illustreren wat er speelt. Eerst
Johan van Strien, een ondernemer die zijn
bedrijf in een Oldambtster boerderij pro
beerde te vestigen: 'Ik zag de enorme
schoonheid van deze boerenbedrijven en
ook het intreden van verval. Dat heeft me
pijn gedaan en dat doet het eerlijk gezegd
nog steeds.'
Van Strien wilde in zijn bedrijf mensen met
een beperking of met afstand tot de arbeids
markt gaan opleiden voor de restauratie-
bouw, maar haakte af. Waarom hij dat deed
maakt een ander citaat duidelijk: 'De eigena
ren van deze boerderijen kunnen de zorg voor
dit culturele erfgoed niet dragen. De boerde
rijen zijn te groot, herstel en onderhoud zijn
te kostbaar en de uitdagingen complex.'
Beide citaten komen uit het onderzoeksrap
port dat de Groninger erfgoedorganisatie
Libau opstelde over de toekomst van de Old
ambtster boerderijen. Trinet Holtslag, mede
werker van Libau en lid van de Groninger
Heemschutcommissie, was projectleider. Ze
vertelt over de verknochtheid van de bewo
ners aan het weidse landschap, het agrari-
sche erfgoed, de cultuurgeschiedenis die
zich ook laat zien in de arbeiderswoningen
en renteniersvilla's en over de inspanning die
het kost om de buitengewoon grote boerde
rijen in stand te houden: 'Achter een bouwval
zit vaak een triest verhaal.'
Die verhalen spelen zich af in het Oldambt,
het zeekleigebied in het noordoosten van de
provincie Groningen en het aangrenzende
deel van Duitsland. Auteur Frank Westerman
noemde het de Graanrepubliek, het land van
de strijd tussen boeren en landarbeiders, van
natuur en cultuur, van dorpen en platteland.
Het Groninger Heemschutcommissielid Pier
Bosch is mede-initiatiefnemer van het pro
ject: 'Je herkent de Oldambtster boerderij aan
de daklijn die doorloopt naar de schuur en
aan de krimpen, dwarsstukken die de boer
derij vanaf het woongedeelte steeds breder
maken tot aan de grote schuur. De voorhui
zen zijn vaak imposant. Het zijn parels in het
landschap, die tonen hoe het leven van de
kapitaalkrachtige graanboeren hier ooit was.'
Die tijden zijn voorbij. Schaalvergroting in
de landbouw die veel boerderijen overbodig
maakt, bodembeweging vanwege gas- of
zoutwinning, veranderend grondwaterpeil,
torenhoge onderhoudskosten, het zijn facto
ren die tot leegstand en verpaupering leiden.
Trinet Holtslag beschreef het in haar rapport.
'Ik heb vooral gesproken met eigenaren van
boerderijen die er nog redelijk aan toe zijn.
De situatie is waarschijnlijk ernstiger, onder
andere omdat de leegstand groter is dan uit
de registraties blijkt.'
Bosch noemt andere factoren die de toe
komst van de Oldambtster boerderijen onder
druk zetten: torenhoge onderhoudskosten,
onvoldoende tegemoetkomingen, beperkende
regels voor functiewijziging en bouwtech
nische aanpassingen. Holtslag: 'Je ziet
scheurvorming en verzakkingen. Het groeit
zelfs eigenaren die hun panden goed wisten
te onderhouden soms boven het hoofd. Tij
dens het symposium sprak een agrariër over
de liefde voor zijn boerderij die generaties in
42 HEEMSCHUT september 2019
