Handhaving
In het land van Maas en Waal bij het dorp Alphen ligt een wat vervallen sluis met een ruïne van een
stoomgemaal. De sluis fungeert als waterinlaatwerk bij droge perioden, het stoomgemaal is een schaduw
van wat het eens was. Wat te doen met dit vervallen complex? Op deze sluis stonden op een afstand van
honderd meter met een stelsel van kades drie stoomgemalen van drie verschillende dorpspolders.
Een visie vanuit de historie van het gebied.
Jan Reijnen
Enorme omvang
Herbouw of handhaven
als ruïne
De geschiedenis van het gebied rond Alphen
gaat terug tot in de Middeleeuwen. In 1321
bedacht Graaf Reinald één systeem van
waterbeheersing met de aanleg van dijken
en een nieuwe wetering met uitwaterings
sluizen. De oude wetering en een sluis in
Alphen moesten daar het water lozen op de
rivier. Per dorp werd een eigen polder aan
gelegd. Onderling moest met zogenaamde
schutlakens de waterbeheersing geregeld
worden. Reinald kon niet vermoeden dat in
het stroomgebied van de oude wetering zijn
Het vervallen 18de-eeuwse dijkmagazijn.
plan pas in 1952 volledig goed zou werken.
Eeuwenlang was er een heftige strijd tussen
de inwoners van de hoger en lager gelegen
dorpspolders over het al dan niet doorlaten
van overtollig water.
Wat zorgde ervoor dat er ruim 625 jaar over
die eenwording werd gedaan? Allereerst
was het stroomgebied van deze wetering
ongeveer 25 kilometer lang. Het achter
liggende gebied was meer dan 12.000
hectare groot. Geen klein oppervlak dus!
Het verhang van begin naar eindpunt van
de wetering was slechts 2 3 meter, wat
vaak en snel zorgde voor overtollig water.
Voor de waterbeheersing werden een vijftal
zogenaamde schutlakens gebouwd: dwars-
dammen met een afsluitbare koker. Deze
werden in de kades in de Maas en Waal
aangebracht. De schutlakens moesten het
bovenliggende water in de dorpspolder
vasthouden als de lozing op de Maas een
aantal maanden per jaar door te hoog water
in de rivier onmogelijk was. De uitwate-
ringsluis moest tegelijkertijd dienen om in
de dijkring het buitenwater tegen te houden,
dat anders de polders in zou lopen.
42 juni 2019
