Special
Amsterdam-Noord
Doetinchem
Stichting Drijfkracht uit Den Haag eind 2016
ook hier een compleet rapport gemaakt.
Mede door het rapport hebben de kranen -
inmiddels gemeentelijk eigendom - nu een
monumentenstatus. In de tweede helft van
2018 zijn beide kranen volledig schoon
gemaakt, gestraald en geconserveerd. Ze
staan er weer stralend bij, maar hoe het
met hen verder moet is nog onzeker.
Op onze zoektochten komen we soms te laat
om een object te redden, soms bestaat een
kraan nog 'maar' in onderdelen. Zo bleek in
2014 een torenkraan aan de Korte Papa
verweg in Amsterdam-Noord net voor die
tijd afgebroken. Wel kwamen we in contact
met Bas Kok die wees op een ontmantelde
kraan in de wijk Bongerd daar. Hij nam in
januari 2014 het initiatief om de restanten
van deze grijperkraan weer nieuw leven in te
blazen, met de naam Het Paard van Noord.
De kraan had bij de betoncentrale van
Mebin aan het Zijkanaal I ongeveer alle
grondstoffen voor het beton van bijna heel
Amsterdam-Noord van na de oorlog als
'werkpaard' overgeslagen. Na ontmante
ling van de fabriek was de gedemonteerde
kraan neergelegd op een braakliggend stuk
land en dreigden de delen als schroot afge
voerd te worden. Op dat moment waren alle
edele delen als lieren, motoren en elektri
sche installatie al verwijderd en restten dus
alleen het metalen geraamte en het lege
machinehuis met de bedieningscabine.
Enig archiefspeurwerk naar de herkomst
bleek nodig. Bij Mebin waren geen gege
vens meer, maar er bleek op de fabriek
een klein bedrijfsmuseum te zijn dat wordt
gerund door oud-medewerkers. Verder werd
informatie verkregen door bezoeken aan
de voormalige kraanmachinist en de oud-
materiaalman van Mebin. De kraan was
een product van de firma P.M. Duyvis, oor
spronkelijk bestemd voor de papierfabriek
Van Gelder Zn. in Velsen. Deze bestelde
in 1959 een losinstallatie voor kolen, een
grijperkraan inclusief een transportband
van 300 meter voor haar nieuwe energie-
NedSEK
CO
E
<D
gebied zijn daarbij de geëigende herbestem
mingen. Zo heeft de gemeente Doetinchem
voor een deel van het oude havenkwartier
aan de Oude IJssel een woonproject onder
naam Iseldoks bedacht, een wereldse woon
wijk met ruim 300 nieuwe woningen.
Begin 2018 kreeg NedSEK een adviesver
zoek over een hijsinstallatie ter plaatse, een
laadboom die dienstgedaan heeft bij de
firma Achterhof Houtindustrie, sinds 1930
gevestigd in Doetinchem, later verhuisd
naar Gaanderen. De installatie zal in het
nieuwe Iseldoks opgenomen worden. Dank
zij een summier beargumenteerd verzoek,
opgesteld door Rob Lureman van de Stich
ting Industrieel Erfgoed Gelderland-Flevo
land, verkreeg het object een beschermde
gemeentelijke status. Vervolgens heeft
NedSEK in september 2018 een rapport
met een degelijke omschrijving inclusief
een cultuurhistorisch waardeoordeel aan
de gemeente aangeboden.
De relatief eenvoudige installatie, zon
der fabrieksplaat of bouwnummer, is ver
moedelijk een constructie van een lokale
machinefabriek geweest. Gezien de aard
van het bedrijf, houthandel en -bewerking,
ligt het voor de hand dat met de laadboom
overslag plaatsvond van ruwe grondstof
fen als boomstammen en pakketten hout
en wellicht ook gerede producten. Over de
geschiedenis van de niet meer bestaande
firma Achterhof is amper iets bekend. Maar
de laadboom krijgt hoe dan ook een nieuwe
functie. De installatie - compleet, maar in
onderdelen - ligt bij Wopereis Staalbouw in
Doetinchem te wachten op het moment van
wederopstanding.
Alhoewel het stroomgebied van de Oude
IJssel een oud industriegebied is vanwege
de gevonden ijzeroer en de vroege
ijzerindustrie aldaar, zijn er toch
verder weinig echte hijskranen te
vinden en is deze installatie zeer
op zijn plaats.
Gerard Jacobs is secretaris van de
stichting NedSEK. Het artikel kwam
tot stand met medewerking van Giel van
Hooff.
Hijsinstallatie Fa. Achterhof, buiten bedrijf.
centrale. In 1969 verhuisde de kraan naar
de vestiging van de Dakplaten- en Beton-
fabriek Van Baarsen in Amsterdam-Noord
voor de overslag van zand en grind. Na
de overname door Mebin, in 1977, heeft
de kraan nog tot 2008 gefunctioneerd.
Toen kocht de gemeente Amsterdam het
bedrijfsterrein. Daarbij is dus ook de kraan
ontmanteld.
Het uiteindelijke rapport uit 2015 van Ned-
SEK ondersteunde de plannen van Bas Kok
en consorten, een ondertussen bijeenge
brachte groep enthousiastelingen. Dankzij
de uiteenlopende specialismen kon er een
uitgebreid plan van aanpak worden ver
vaardigd en een website gestart. Bij alle
plannen hoorde ook een begroting, zodat
sponsors gezocht konden worden. De ploeg
onder leiding van Bas Kok kwam een heel
eind, mede in overleg met het stadsdeel
Noord die eind 2016 het initiatief geheel
overnam van de projectgroep. NedSEK was
daarbij verder niet meer betrokken, maar
het belangrijkste doel - restauratie en
herplaatsing - werd bereikt. Sinds
najaar van 2018 vormt de her
opgebouwde kraan een sieraad
voor de buurt.
Oude havengebieden krijgen al
eeuwenlang nieuwe functies als het
getij verloopt of de bakens worden verzet.
Dempen of herinrichting tot woon- en werk-
26 juni 2019
