Monumentenvandalen gevangenis in?
Handhaving
Mogelijkheden van strafrecht bij monumententoezicht
Het is nog nooit gebeurd: monumentenvandalen die vanwege strafbare feiten in de gevangenis belanden.
Of dat er ooit van komt is de vraag, maar dat het in principe mogelijk is, bleek op 31 oktober 2018 in
Utrecht bij een studiemiddag van het Platform Monumententoezicht.
Economisch delict
s
Illegale sloop
Handreiking Erfgoedinspectie
Wat zijn de mogelijkheden van het strafrecht
om eigenaren aan te pakken die hun monu
menten beschadigen of zonder vergunning
slopen? Dat was de centrale vraag van deze
studiemiddag. Duidelijk werd meteen dat
het alleen geschikt is voor zeer ernstige
zaken, vooral bij glasharde opzet. Strafrecht
is, zoals de naam al aangeeft, bedoeld om
personen te straffen. Het gaat dan niet
meer om het herstel van het monument,
zoals bij bestuursrechtelijke handhaving
door de gemeente. Iedere belanghebbende
kan overigens aangifte van een strafbaar
feit doen, ook een erfgoedvereniging.
In strafrechtelijke termen vormt monumen-
tenvandalisme een zogeheten economisch
delict. Bij opzet is er sprake van een mis
drijf en kan de veroordeling bestaan uit
een gevangenisstraf, een taakstraf of een
geldboete. Zonder opzet is het een overtre
ding en levert de veroordeling nog altijd een
O
strafblad op. Allemaal niet mals dus, maar
uit de presentaties bleek dat er zeer wei
nig aangifte wordt gedaan. In 2017 slechts
negen keer. Gebrek aan ervaring met de
O
procedure, het vele werk van een aangifte
en de bewijslast zijn daar onder andere
debet aan.
Twee leerzame praktijkgevallen lieten zien
wat er bij een aangifte allemaal komt kij
ken. In Zutphen had de gemeente na de
volledige interne sloop van een winkel,
een rijksmonument, aangifte gedaan. De
gemeente wilde een duidelijk signaal afge
ven. Het interieur is uiteindelijk grotendeels
hersteld en de eigenaar werd veroordeeld
tot een boete.
In Den Bosch besloot de gemeente aangifte
te doen van de vrijwel volledige sloop van
een monument. Veelzeggend is dat in beide
gevallen de politie niet wist hoe ze met een
dergelijke aangifte moest omgaan en de
omgevingsdienst uitkomst moest bieden.
Directe aangifte bij het Openbaar Ministerie
behoort tot de mogelijkheden, maar men
moet erop voorbereid zijn dat ook daar de
prioriteit voor monumentenzaken niet hoog
ligt.
Het strafrecht kan een doeltreffend middel
zijn om tegen excessen op te treden en te
voorkomen dat de daders ermee wegko
men, was de conclusie van de studiemid
dag. Ook bleek dat het doen van aangifte
nogal wat voeten in de aarde heeft. Daarom
is het goed nieuws dat de Erfgoedinspectie
een handreiking voorbereidt die informatie
geeft over de mogelijkheden, maar ook over
de beperkingen van het strafrecht bij monu-
mententoezicht.
Han Timmer
Beukerstraat 30 in Zutphen, waar de
gemeente handhavend optrad.
44 februari 2019
