Onderzoek naar geschiedenis
Stilstand en leegstand
Monumentenstatus aangevraagd
Politiek
Vervallen ligt de werf aan de westoever van de Vecht.
De beoogde nieuwbouw, met knipogen naar de oude bebouwing.
In datzelfde blikveld is ook de Schoutenwerf
te vinden. Een grote scheepswerf aan de
westelijke oever van de Vecht. Een verkrotte
en leegstaande herinnering aan de rijke
scheepsbouwgeschiedenis die hier eeuwen
hand-in-hand ging met de belangrijke haven
functie. De Schoutenwerf is karakteristiek en
zeer dominant voor het aanzicht van de oude
Muider binnenstad. Heemschut Noord-Hol
land maakt zich dan ook grote zorgen over de
zeer losse eisen die de gemeente stelt aan de
geplande nieuwbouw.
Op verzoek van Heemschut deed eind vorig
jaar architectuurhistoricus Michiel Kruidenier
van bureau De Onderste Steen onderzoek
naar de geschiedenis van de Schoutenwerf.
'In 1621 werd de eerste scheepswerf in Mui
den in bedrijf gesteld. Omstreeks 1630 waren
er twee werven op de westwal van de Vecht.
Door de Eerste Engelse Zeeoorlog (1652)
kwam de vraag naar schepen goed op gang.
In Muiden kwam een lijnbaan voor het beno
digde touw, alsook een taanderij voor het
bewerken van de zeilen. In dat jaar wordt er
gesproken van drie werven, waar zeegaande
schepen werden gebouwd', zo schrijft Kruide
nier in zijn onderzoek.
'Omstreeks 1800 waren er in Muiden 100
tot 130 mensen in de scheepsbouw werk
zaam. Daarna ging het snel bergafwaarts. In
1819, waren er nog maar 18 mensen op de
drie werven over. Vervolgens ging het in 1840
weer wat beter, want toen konden er 40 men
sen in de scheepsbouw hun brood verdienen.
De bloei duurde tot ongeveer 1850. Wan
neer men de kadastrale kaarten uit 1824 van
Muiden vergelijkt met kaarten uit omstreeks
1850 ziet men nauwelijks verschil. Wat opvalt
is dat alle werven aan de Hellingstraat in de
loop van de 19de begin 20ste eeuw in handen
komen van één eigenaar: de familie Schou
ten.' Daarmee werd de basis gelegd voor de
scheepswerf die nu nog steeds te boek staat
als de Schoutenwerf.
In de 20ste eeuw blijft de scheepswerf nog lang
een belangrijke rol spelen in Muiden. 'Eind
jaren zeventig kwam de klad in de scheeps
bouw. Ook de scheepsbouw in Muiden kwam
na bijna drieënhalve eeuw ten einde. Schou
ten werd in 1979 verkocht. Er werden geen
nieuwe schepen meer gebouwd; er was alleen
nog wat reparatiewerk en berging, totdat ook
dat eindigde. Keer op keer werden er plan
nen gesmeed tot nieuwbouw op de plek van
de werf, maar tot op heden heeft dat niet tot
concreet resultaat geleid. De staat van de
gebouwen is ondertussen slecht.
In 2010 stelt de toenmalige gemeente Mui
den, midden in de economische crisis, een
zeer ruim bestemmingsplan vast om de her
ontwikkeling van het terrein te bevorderen.
Op de plek van de Schoutenwerf mag alles
worden gesloopt en op delen mag er tot bijna
15,5 meter, dat is circa 5 verdiepingen, hoog
worden teruggebouwd. Ook de bebouwings
dichtheid van het terrein neemt sterk toe. Het
karakter van de oorspronkelijke werffunctie
wordt ook niet beschermd. Een droomkavel
voor projectontwikkelaars.
Nu de plannen voor de nieuwbouw op de
plek van de Schoutenwerf in versnelling zijn
geraakt door het economische hoogtij, is
Heemschut betrokken geraakt bij de weer
stand van de lokale bevolking tegen de eer
der genoemde ruime eisen en aantasting van
de binnenstad. Heemschut Noord-Holland
heeft daarom aan de hand van het onder
zoek van Michiel Kruidenier in november de
gemeentelijke monumentenstatus aange
vraagd voor de ijzerwerkloods en timmerwerk
plaats, beide uit 1908, en de draaierij annex
bankwerkerij uit 1922. Dit verzoek is gedaan
aan de gemeente Gooise Meren, waar Mui
den sinds een gemeentelijke fusie in 2016
onderdeel van uitmaakt.
Het zijn vooral deze loodsen die op de nomi
natie staan om gesloopt te worden, maar die
een belangrijk onderdeel uitmaken van het
nautische karakter van de Muider binnenstad.
Kruidenier: 'Scheepswerf Schouten was de
laatste en grootste nog in gebruik zijnde werf
van de havenstad Muiden en is daarmee van
invloed geweest op de historie en ontwikke
ling van de stad. De huidige gebouwen vertel
len samen het verhaal van meer dan 150 jaar
scheepvaartgeschiedenis.'
Ook Heemschut heeft bij de gemeente aan
gedrongen om nieuwe en aanvullende eisen
te stellen aan de ontwikkeling van het nieuw-
bouwplan om belangrijke elementen van de
voormalige scheepswerf te bewaren. Daarbij
wordt onder andere gedacht aan de helling-
baan en de karakteristieke lasloods, die nog te
modern zijn om echt monumentaal te noemen.
De oproep van Heemschut vindt ook politieke
steun. Er zijn partijen binnen de gemeente
raad van Gooise Meren die een breed debat
willen organiseren over de toekomst van de
Schoutenwerf. Het college van Gooise Meren
heeft de monumentenverzoeken ondertussen
in behandeling genomen. Het dossier
speelt in Muiden al geruime tijd en het is
te hopen dat door de hoogconjunctuur nu
geen overhaaste beslissingen worden geno
men.
februari 2019 HEEMSCHUT 35
