De invloed van de Bijlmer
Zwaarbevochten
van liften en pas in de jaren '60 zien we in
Nederlandse steden een aantal opvallende
projecten verrijzen. Officieel wordt in Neder
land de term hoogbouw nog steeds gebruikt
voor gebouwen waarin volgens het bouwbe
sluit een lift vereist is. Deze eis geldt voor
gebouwen vanaf vijf verdiepingen.
Een opvallend voorbeeld is de Neudeflat in
Utrecht, een ontwerp van H.A. Maaskant
uit 1961. Met 62 meter was het destijds
de hoogste kantoortoren van ons land, al
was het plan aanvankelijk om hoger te bou
wen dan de Domtoren. Interessant is dat dit
gebouw - door veel Utrechters beschouwd
als lelijkste gebouw van de historische bin
nenstad - in 2017 werd aangewezen als
gemeentelijk monument en recentelijk is
herbestemd tot woontoren. In Zandvoort
werd, net als bijvoorbeeld bij onze zuider
buren in Oostende, slechts één hoge flat
gebouwd. Het Palace Hotel was een laat
ontwerp van niemand minder dan Jan Wils
uit 1963-1969 en markeert de badplaats
ook nu nog steeds. Het eronder gelegen
Dolfirama was een publiekstrekker tot de
sluiting in 1988.
In dezelfde periode ontwerpt Amsterdam
een grote uitbreidingswijk: de Bijlmermeer.
De bouw startte in 1966 en de plattegrond
met flats in honingraatstructuur werd ver
vaardigd door een team van de afdeling
Stadsontwikkeling van de Amsterdamse
Dienst der Publieke Werken onder leiding
van architect en stedenbouwkundige Sieg
fried Nassuth. De ideeën van de functionele
stad van de CIAM (Congrès Internationaux
d'Architecture Moderne) en de Zwitserse
architect Le Corbusier waarop de wijk was
gebaseerd, werkten om meerdere redenen
niet. Hoogbouw om in te wonen kreeg een
slechte naam.
De jaren '80 luidt opnieuw een periode in
van hoge torens, dit keer vooral om in te
werken. De Rotterdamse skyline zou vanaf
die periode stevig veranderen. Het WTC
gebouw van architect Staal werd in 1987
uitgebreid met een toren van 93 meter
hoog. Het kantoor van Nationale Nederlan
den met een hoogte van 150 meter, een
ontwerp van de Friese architect Abe Bon-
nema, zou tot 1989 de hoogste toren zijn.
Van zijn hand verrezen ook torens die de
skyline van Tilburg en Leeuwarden domi
neerden. Het Rotterdamse verlangen naar
hoogbouw ging verder. De ontwikkelingen
op de Kop van Zuid, bij hotel New York,
recentelijk voltooid, zijn niet minder specta
culair. Het zorgde voor een omkering van de
beleving van de stad. En niet zonder succes.
Met 164,5 meter is de Maastoren overigens
het thans hoogste gebouw van ons land.
Bij al deze ontwikkelingen werd door de Rot
terdammers naar Amerikaanse voorbeelden
gekeken en dat is nog steeds het geval.
Interessant in dit kader is om te besef
fen dat een stad als New York een strakke
Zoning Act heeft. Binnen deze wet is het op
een select aantal plekken toegestaan om
hoog te bouwen. High rise en mid rise zijn
daar bekende begrippen. Standaard in New
York is het intensief nadenken over de plint
van de hoogbouw: alleen door een goede
invulling van de plint voorkom je het maken
van een nieuw, maar doods stuk stad.
In Nederland waren hoogbouwprojecten in
steden vaak incidenten, die zwaar werden
bevochten. De Rembrandttoren in Amster-
Domiflim np
de zelfde *chaal
tioogl*
112 ftclèt
De Belle van Zuylentoren in vergelijking met
dam (1989-1995) met een hoogte van
115 meter kon pas worden gebouwd
nadat was aangetoond dat geen zichtas-
sen geschaad werden. In Utrecht-Oost was
dat anders: het VSB-kantoor langs de A27,
thans provinciehuis, was op zich ver van
de Domtoren gelegen, echter deze bleek
precies in de zichtas van Landgoed Vollen
hoven op de Domtoren te zijn gebouwd.
Eind jaren '90 schoten de torens als pad
denstoelen uit de grond. In Arnhem speelde
een intensieve discussie over de hoogbouw
van de architect Ben van Berkel bij het sta
tion. Ook Heemschut mengde zich in het
debat. De bouw van torens bij het station,
nodig om de ontwikkeling financieel haal
baar te krijgen, zorgden voor een onomkeer
bare weg die het zicht van park Sonsbeek
op het dal van de Rijn voor altijd zou ver
anderen. Vooralsnog zijn alleen de Park- en
de Rijntoren gerealiseerd (2005), een derde
toren is (nog) niet gepland.
In dezelfde periode speelde de voordracht
voor de UNESCO werelderfgoedlijst van de
Amsterdamse grachtengordel. In Amster
dam kwam men er toen achter dat, net als
overigens in een stad als Arnhem, geen
beleid bestond voor hoogbouw. Mede door
internationale felle discussies rond de Gaz-
promtoren in Sint Petersburg werd een visie
opgesteld, vastgesteld en voorgelegd aan
Unesco. In 2010 haalde de
gemeente Utrecht, voorna
melijk door de economi
sche crisis, een streep door
de Belle van Zuijlentoren.
Deze toren van architect Pi
de Bruijn had een hoogte
van 262 meter en zou
gebouwd worden midden
in de Vinexwijk Leidsche
Rijn.
In Den Haag is het con
trastrijke resultaat van
hoogbouwplanning mis
schien nog wel het meest
opvallend. Wie bij de Hof
vijver richting het Cen
traal Station kijkt ziet
de Domtoren. een nieuw landschap
to>e 2G3 meier
umhllHiilH
33
40,04)0 kafttjftftippandafr
sftfll* shirttkMïen
cani&rennezjlien
J1Ü halHkrfjnPFi
144 jppjMfTiimLpn
schuine Irftpn
winkHi
Qonlergrpndi dulnmnlurh
parkeersysieem
december 2018 HEEMSCHUT 7
