Monumentenstatus voor gebint
Oplecht wark
Eric le G ras
Waarde laat onderkend
Veiligstellen
De boerderij aan het Noordeinde in Zeijen.
Een 16de-eeuwse boerderij in Zeijen verdient volgens Heemschut Drenthe bescher
ming als rijksmonument. Vooral de omvang van het langsbalkgebint, ook wel bekend
als oplecht wark, maakt de boerderij uniek in Nederland.
Leen de Graaf diende namens Heemschut
Drenthe de aanvraag in: 'Op het eerste
gezicht gaat het om een keurig gerestau
reerde woonboerderij, zoals er in Drenthe
wel meer te vinden zijn. Het bijzondere, om
niet te zeggen het uitzonderlijke, is het gave
langsbalkgebint over de volle lengte van de
schuur. Dat is uniek in Nederland.'
Een langsbalkgebint is de oudste boerderij
conctructie in Oost-Nederland en bestaat uit
lengteplaten of liggers in de lengterichting
van de boerderij. Daarop zijn dwarsbalken
gelegd. Oplecht wark is het oudst bekende
gebintstype in Nederland. De Graaf: 'Uit
dendrochronologisch onderzoek, onderzoek
naar de jaarringen in de balken, blijkt dat
de boerderij aan het Noordereind in Zijen
dateert van 1517. Daarmee is het niet de
oudste boerderij in Nederland. Dat is een
boerderij aan het Hagenend in Anderen,
ook in Drenthe, uit 1385. Ook die boerderij
heeft een langsbalkgebint, maar daarvan is
slechts een klein deel bewaard gebleven.'
De bewoners van de boerderij aan het
Noordeinde in Zeijen zijn Jan en Geeske
de Vries. Ze kochten de boerderij aan het
begin van deze eeuw, onder andere omdat
de moderne schuur ernaast ruimte bood
aan de winkel in curiosa, woon- en tuinac-
cessoires van Geeske.
De buitenkant van de woning is niet echt
bijzonder. Jan de Vries: 'Voor de ingrijpende
verbouwing van boerderij tot woonhuis kre
gen we vlot toestemming. Het gebint von
den we meteen mooi en we kozen ervoor
om het te bewaren en zichtbaar te houden.
Het was wel nodig om sommige delen te
vervangen. Zo waren de lengteplaten gaan
rotten en ze moesten vernieuwd worden.'
Pas later onderkende bouwhistoricus Frank
van der Waard het historische belang van
het gebint. De Graaf: 'Grote delen van het
oorspronkelijke bouwwerk, ook van het in
de 18de eeuw aangebouwde woongedeelte,
waren toen al verdwenen. Alleen de voorge
vel is blijven staan. Maar het gebint was er
nog en dat alleen al verdient de status van
rijksmonument. Heemschut Drenthe heeft
bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
een suggestie daarvoor ingediend.'
Jan en Geeske de Vries hopen op een posi
tieve beslissing. 'Natuurlijk,' zegt Jan, 'zul
len wij goed zorgen voor ons huis, maar het
is de vraag of volgende bewoners daar net
zo over denken. Zonder de bescherming die
de status van rijksmonument biedt, kunnen
ze doen wat ze willen, tot sloop toe. Daarom
zijn we blij met deze poging om de toekomst
van ons huis zeker te stellen.'
Langsbalkgebint van de boerderij met oude
en nieuwe delen.
december 2018 HEEMSCHUT 37
