Oproep aan overheden
Geschiedenis van een unieke plek
Manifest vliegveld Twente
In het manifest wordt gepleit voor
het herkenbaar en zichtbaar hou
den van het cultureel erfgoed bij
de herinrichting van het terrein van
vliegveld Twente. Deze oproep wordt
gedaan aan iedereen die betrokken
is of wordt bij de plannen rond het
voormalige militaire vliegveld. Heem
schut Overijssel, Het Cuypersge-
nootschap, de Historische Sociëteit
Enschede-Lonneker en de Stichting
Militair Erfgoed stelden een 28 pagi
na's tellend boekje samen, waarin de
erfgoedwaarden en -kansen op een
uiterst inzichtelijke manier worden
uitgelegd. Het boekje is gratis te ver
krijgen via het landelijk bureau van
Heemschut in Amsterdam of digitaal
te raadplegen onder het tapje nieuws
op www.heemschut.nl.
Van grasmat naar Fliegerhorst
Koude Oorlog
Maximale aandacht voor het nog aanwezige
erfgoed op vliegveld Twente is voorwaarde,
juist waar nieuwe ontwikkelingen noodza
kelijk zijn. Alleen door het zichtbaar maken
van het verhaal van het vliegveld, kan het
unieke karakter van het gebied behouden
worden. Kortgezegd is dit de boodschap die
is neergelegd in het manifest met de titel
Het erfgoed van het vliegveld Twente. Het
manifest, een door Heemschut Overijssel
uitgegeven 24 pagina's tellend informatief
boekje, werd op 22 juni van dit jaar aange
boden aan het door de gemeente Enschede
ingestelde Regieteam Ruimtelijke Kwaliteit
voormalig vliegveld Twente, waarin onder
andere de stadsbouwmeester en de ontwik-
kelmaatschappij Area Development Twente
(ADT) vertegenwoordigd zijn. Ook de Pro
vinciale Staten van de Provincie Overijssel,
de Colleges en Raden van de gemeenten
Enschede, Dinkelland en Oldenzaal en het
Waterschapsbestuur Vechtstromen werd
het manifest aangeboden.
In het manifest laten de erfgoedorganisa
ties zien welke interessante overblijfselen
van het rijke luchtvaartverleden er nu nog
op het vliegveldterrein te vinden zijn. Om die
waarden goed te duiden zijn geschiedenis-
lagen gedefinieerd: zes bestaande en de
zevende in wording. Het manifest hamert
erop dat het realiseren van die zevende laag
niet ten koste mag gaan van de tastbare
eerste zes lagen. De erfgoedorganisaties
tonen aan dat er alle reden is om bij de
ontwikkeling van het gebied volop rekening
te houden met de nog aanwezige monu
mentwaardige bebouwing, en - wellicht nog
belangrijker - met de unieke context van
het vliegveld als geheel. De noodzakelijke
herontwikkeling kan niet zonder zorgvuldige
omgang met het verhaal van het verleden.
Op 24 juni 2003, nog geen twee dagen na
een door de Koninklijke Luchtmacht geor
ganiseerde feestelijke vliegshow, maakte
toenmalig minister van Defensie Henk Kamp
aan het personeel van de luchtmachtbasis
bekend dat het vliegveld ging sluiten. Dat
o
Hangar 11 op het Oostcomplex, nu in gebruik voor evenementen.
gebeurde uiteindelijk in 2007. De 76 jaren
dat het vliegveld heeft bestaan, vormen een
aaneenschakeling van gebeurtenissen. De
aanleg en bebouwing van het vliegveld zijn
het gevolg van het wisselend gebruik en
ook nu nog verbeelden ze de versteende
geschiedenis van het vliegveld.
Midden in de stedendriehoek Enschede-
Hengelo-Oldenzaal werd in 1931 een gras
mat van 63 hectare aangelegd, met een
luchthavengebouw en een hangar, eerst
alleen bedoeld voor passagiersvluchten. Al
gauw echter, in het begin van de Tweede
Wereldoorlog werd Fliegerhorst Twente
aangelegd, een militair vliegveld van de
zwaarste categorie van de Luftwaffe, met
een oppervlakte van 1549 hectare. Grote
gebieden werden ingericht met als doel:
camouflage en veiligheid bij luchtaanvallen.
Zo ontstond een enorm militair landschap.
Voor het eerst werden echte startbanen
aangelegd, drie maar liefst en ook nog eens
groen geschilderd, waarmee ze optisch in
de vooroorlogse grasmat leken te zijn opge
nomen. Enkele hangars kregen het uiterlijk
van een boerderij. Op twee bestaande land
goederen waarop geen huis gebouwd was,
trokken de Duitsers alsnog een heus land
huis op, uiteraard met militaire functies. De
omliggende bossen boden onderdak aan
tientallen hangars. De meesten daarvan zijn
verdwenen.
Na de oorlog werd het militaire vliegveld
als zodanig voortgezet door de Koninklijke
Luchtmacht. Het oppervlak werd tot een
derde verkleind. Dit maakte het moge-
december 2018 HEEMSCHUT 35
