w
Schoolvoorbeeld
Europees jaar cultureel erfgoed
In 2018 staat Europees erfgoed
centraal met in september 'beladen
erfgoed' als thema. Op Europees
Nederlands niveau staat dit evenzo
hoog op de agenda. Een onderdeel
van het septemberprogramma is
een excursie naar de Veluwse vlieg
basis Deelen uit de Tweede Wereld
oorlog. Heemschut organiseert op
28 september in het kader van de
Heemschut-academie een kennisbij
eenkomst in Lunteren rond de aan
wijzing en toekomst van de Muur van
Mussert.
Betwist in Nederland
einde het meest iconische, gave en origi
nele grachtenpand en aan de andere kant
de bunker van Adolf Hitler. Beiden histo
risch, beiden 'bruikbaar als erfgoed', de
laatste, echter, op een lastige manier in te
passen in de maatschappij.
Voordat het Nederlandse veld wat betreft
betwist erfgoed wordt aangesneden, moet
men eerst kennismaken met een school
voorbeeld uit Berlijn, het Holocaustmonu
ment Denkmal für die ermordeten Juden
Europas. James E. Young sprak over zijn
deelname aan de jury die het beste ont
werp voor dit monument mocht kiezen.
Young noemde de presentatie Germany's
Holocaust memorial problem - and mine.
Hij begint, gevraagd door de Duitsers begin
jaren negentig, met het advies dat hij hen
gaf om misschien niet een monument te
voltooien, maar om als monument een vrij
wel eeuwig voortdurende ontwerpcompeti-
tie te houden. Hoe ga je namelijk om met
de eerste poging van een land ter wereld om
te herinneren hoe dat land zich onmetelijk
Opgave voor de kennisbijeenkomst
kan via: www.heemschut.nl of 020
62 25 292 (ma/di/do) onder vermel
ding van naam, emailadres en tele
foonnummer.
i OR
i
l
Testrit van de Gouden Koets. Misschien de enige keer dat deze oncontroversieel was.
heeft misdragen? Youngs antwoord: maak
de intentie tot het behoud van de herinne
ring de helende factor, terwijl het volk met
deze intentie de breuk op de eerste plaats
heeft veroorzaakt.
Young filosofeert verder over de functie die
monumenten innemen in onze samenleving
als big stones telling us what to think. De
performativiteit van iets monumentaal ach
ten, geeft het belang mee en maakt dat het
ons tot denken aanzet over de rol die het
voor ons kan spelen. Dit impliceert direct
het belangrijkste punt bij betwist erfgoed,
namelijk dat het nooit de ruimte, het object,
of de herinnering zelf is die/dat betwist,
maar het de mensen zelf zijn die ermee aan
de haal gaan. Nimmer hoef je op te letten
voor een standbeeld of Sinterklaasfeest om
je te kwetsen, maar het zijn juist de men
sen die er betekenis aan geven waarvoor
gewaakt moet worden. Iets monumentaals
is zodoende een fingerprint of society.
Het is eenvoudig om terug te grijpen op
voorbeelden uit de Tweede Wereldoorlog,
omdat ze simpelweg dichtbij Hitlers bunker
staan (of andersom). Toch heeft Nederland
meer om elkaar over in de haren te vliegen,
zoals haar koloniale verleden of religieuze
verschillen. Erfgoed is niets minder dan het
polemische gebruik van het verleden en
betwist erfgoed is dit op het scherpst van
de snede.
In Nederland zijn genoeg voorbeelden die
kunnen doorgaan voor betwist erfgoed. Een
van de vroegste periodes om uit te putten is
de 17de eeuw toen de expansiedrift van de
Verenigde Provinciën toenam. De restanten
uit die eeuw blijven tekenend voor het hui
dige Nederland. De forten en plantages die
ondersteund werden door slavernij staan
voor een groot gedeelte nog steeds over
eind. De 'helden' die tegenwoordig een plek
in de samenleving hebben (straatnamen,
beelden, historische canons) werkten bin
nen dit systeem.
Een tweede belangrijke periode is de afge
lopen eeuw. Twee wereldoorlogen raas
den over het continent waarvan vooral de
Tweede ook zijn beslag legde op het Neder
landse reilen en zeilen. Nergens was het
percentage joden dat vermoord werd zo
hoog als in Nederland. De meningen zijn
september 2018 HEEMSCHUT 7
