Het Paviljoen Buitenveldert van architect Gerrit Rietveld (1888-1964), thans Joods Cultureel Centrum aan de
Van der Boechorststraat 26, wordt met sloop bedreigd. Heemschut Amsterdam heeft bij de bestuurscommissie
van stadsdeel Zuid de monumentenstatus aangevraagd.
Izak Salomons en Paul D. Meijer
Stedenbouwkundig geheel
Rietveld in Buitenveldert
Het paviljoen vlak na de oplevering in 1967. Het interieur vandaag de dag, niet meer in originele staat. Maar er zijn
nog originele elementen aanwezig, zoals de trap.
Gerrit Rietveld ontwierp het pand in 1967
in opdracht van de Vrije Gemeente, die
het al na korte tijd verkocht aan de Joodse
Gemeente Amsterdam. Het gebouw vormt
een passende afscherming voor het villa
wijkje Weldam, waar persoonlijkheden als
Joop den Uyl en Cor van Eesteren hun eigen
huis lieten bouwen. De weldadige rust uit
de late jaren zestig in dit stukje stad con
trasteert met de ontwikkeling van de nabij
gelegen Zuidas. Steeds meer groen maakt
plaats voor nieuwe hoge gebouwen.
Van buiten is het gebouw van Rietveld niet
veel veranderd. Wel is het interieur aan
gepast aan de nieuwe gebruiker, voor een
groot deel nog naar tekeningen van Johan
van Tricht, die met Johan van Dillen na het
overlijden van Rietveld in 1964 zijn architec
tenbureau heeft voortgezet. Van Tricht heeft
in diezelfde periode ook Rietvelds ontwerp
voor het Van Goghmuseum uitgevoerd.
Rietvelds paviljoen doet denken aan het Van
Goghmuseum, een kubusachtig blok omge
ven door een lager gedeelte in L-vorm. Ook
hier in de gevels een spannende afwisseling
van gesloten en open vlakken in een inte
ressante compositie van ruimtelijke dyna
miek, tot eenheid gebracht op basis van
een stramienmaat. De architect ontwierp
slechts twee kerkgebouwen; het andere
staat in Uithoorn.
Het gebouw voldoet na vijftig jaar niet meer
aan de wensen die de Joodse gemeente
heeft voor een multifunctioneel centrum
voor de komende decennia. Uitbreiding is
niet mogelijk en dus wordt er gezocht naar
andere oplossingen. Het idee is nu om op
de plaats van het huidige gebouw een cul
tureel centrum in combinatie met de bouw
van woningen te realiseren. Vanuit de buurt
is er protest, maar de gemeente Amster
dam heeft tot nu toe niet dwars gelegen.
Dat de bouw van het nieuwe centrum de
afbraak betekent van een van de weinige
gebouwen van Rietveld in Amsterdam, is
vooralsnog niet aan de orde gekomen. Het
gemeentelijk bureau voor Monumenten
Archeologie waardeerde het pand als Orde 2
hoge waarde, maar niet monumentaal),
vooral omdat het interieur niet meer volledig
authentiek is. De vraag is of dat het juiste
criterium is om een gebouw te beoordelen,
dat er van buiten nog precies zo uitziet als
in het begin en met zijn omgeving een ste
denbouwkundig geheel vormt. Hoewel in de
grote zaal een verdieping is ingebracht, is
het ontwerp van Rietveld nog goed te her
kennen. Voor de gemeente Amsterdam zou
dit voldoende aanleiding moeten zijn om als
nog het gebouw van Rietveld te behouden,
er een goede bestemming voor te zoeken
en tegelijkertijd de Joodse gemeente te hel
pen bij de bouw van een modern centrum
op een andere locatie in Buitenveldert.
10 HEEMSCHUT juni 2018
