Het kan erg verfrissend werken om eens over de grens te kijken naar hoe daar de erfgoedzorg is georganiseerd.
Afgelopen oktober had Dutch Culture een achttal experts voor een week laten overkomen uit Zuidoost-Azië en
Rusland voor een internationale dialoog over het thema the livable historical city.
Jephta Dullaart
Discrepantie
Buitenlandse erfgoedpraktijk
Tijdens de afsluitende bijeenkomst in
Amsterdam gaven de acht buitenlandse
gasten, afkomstig uit India, Sri Lanka, Indo
nesië, Japan en Rusland, allen een korte
presentatie. Het viel mij op dat in al deze
landen de overheid beleid heeft ontwikkeld
om vanuit een top-down benadering lokale
gemeenschappen te betrekken bij erfgoed-
behoud. De overheid vertelt haar burgers
dat erfgoed belangrijk is en dat men er 'iets
mee moet'. Maar subsidies zijn er over het
algemeen niet. Een tweede aspect dat ik
opmerkelijk vond, is dat er in deze landen
heel veel gebouwen beschermd (listed) zijn,
en dat de regelgeving op zichzelf best streng
is, maar dat erfgoed nog nauwelijks een
rol speelt in ruimtelijke plannen. Sri Lanka
kent bijvoorbeeld 2,5 miljoen monu
menten. Daar steekt ons aantal van circa
200.000 beschermde gebouwen (rijks-,
gemeentelijk-, provinciale monumenten
en binnen beschermde stads- of dorpsge
zichten liggende panden) schril bij af. Over
het algemeen zet men in op behoud van
de oorspronkelijke functie. De herbestem
mingspraktijk staat daar echt nog in de kin
derschoenen. Een goed voorbeeld van deze
ontluikende trend is het voormalig Neder
lands koloniaal ziekenhuis in Colombo dat
keurig gerestaureerd en herbestemd is tot
een hip restaurant dat zeer populair is bij
studenten en jongeren.
In Japan gaat monumentenzorg niet om
behoud van oude stenen, zoals bij ons in
Europa, maar om behoud van functie. Elke
twintig jaar worden eeuwenoude tempels
met de modernste materialen (want beter
bestand tegen aardbevingen) opnieuw
opgebouwd. In Tokio blijft een gebouw
gemiddeld 25 jaar staan, dan heeft het
zijn waarde verloren. Kinderen willen graag
wonen op dezelfde plek als hun ouders,
maar dan wel in een splinternieuw huis.
En dat in een land waar acht miljoen hui
zen leeg staan. De hoge erfbelasting (50%)
doet de rest. Deze kunnen erfgenamen
meestal slechts voldoen door verkoop en
sloop van het ouderlijk vastgoed dat immers
zijn financiële waarde - en kennelijk dus ook
zijn historische - heeft verloren.
Ik vroeg de deelnemers wat hen was opge
vallen aan de Nederlandse situatie. Men
vond het hier allemaal erg mooi, maar
de discrepantie tussen oude gebouwen
en nieuwe functies vonden ze erg groot.
Waarom zit er in een oud gebouw een
moderne toeristenwinkel vroeg de Japanse
architect zich af. En de kermis op de Dam,
dat reuzenrad zo dicht tegen de prachtige
facade van het Koninklijk Paleis, dat von
den ze ongepast. En kantoren in een kerk
was toch ook iets dat verwondering opriep.
Form follows function was het mantra van
de functionalisten. Het mantra van de Euro
pese monumentenzorgers was decennia
lang: form stays the same, whatever the
function. Hier blijkt men buiten Europa toch
anders tegen aan te kijken. En daar kunnen
wij weer wat van opsteken.
Het Old Columbo Dutch Hospital in de hoofdstad van Sri Lanka is nu een populaire eet- en
winkelbestemming geworden.
6 HEEMSCHUT december 2017