Gouden eeuw
Na de Tweede Wereldoorlog
er geluid wordt als iemand die dag overle
den is. Soms wordt onderscheid gemaakt of
een man of vrouw is overleden.
Het ambacht van het klokkengieten in brons
komt in Nederland op rond de 8ste eeuw. De
oudst bekende klok dateert uit 1284. In de
late Middeleeuwen ontwikkelde Geert van
Wou de finesse van het klokgieten. Hij heeft
in Utrecht voor de Domtoren het grootste
gelui van Nederland gemaakt, met veertien
klokken en een totaalgewicht van 32.000
kg. Deze klokken worden tot op heden nog
met de hand geluid!
Het religieuze gebruik van klokken wordt op
een gegeven moment minder belangrijk en
het wereldlijke gebruik neemt toe. Men gaat
er muziek op maken in zogenaamde klok
kenspelen of beiaard spel. Een beiaardier
brengt een op elkaar afgestemde hoeveel
heid klokken, van groot tot klein tot spelen.
Dit kan met stokkenklavieren, een toetsen
bord of met handen en/of voeten.
De beste beiaarden werden in de Gouden
Eeuw gegoten. De Lotharingse gebroeders
Hemony uit Amsterdam beheersten het
klokkenstemmen heel goed en waren daar
mee zeer succesrijk. In de 18de eeuw en in
de laatste helft van de 19de eeuw was de
Lotharingse klokkengietersfamilie Petit in
de Peel succesvol. Zij leverden veel klokken
voor de nieuwgebouwde katholieke kerken,
gebouwd na de katholieke emancipatie.
Veel van de klokken die na 1800 werden
gegoten, zijn verloren gegaan tijdens de
klokkenvordering in de Tweede Wereldoor
log. Klokken van voor deze periode werden
vaak als monumentaal gezien waardoor ze
behouden bleven. De meeste klokken zijn
in Hamburg opgeslagen en slechts 10.000
van de 90.000 hebben het overleefd.
Na de Tweede Wereldoorlog vond er een
massaproductie aan klokken plaats. De
belangrijkste gieterijen in het katholieke
zuiden waren Eijsbouts te Asten, Petit
Fritsen te Aarle-Rixtel en in het protes
tantse noorden Van Bergen te Heiligerlee.
Er was een scheiding in de gieterijen tussen
de katholieke en de protestantse klokken.
Twee andere noemenswaardige gieterijen
die ook klokken leverden waren: Van Ber
gen te Midwolda en Zimmer te Amsterdam.
Nu zoveel kerkgebouwen gesloten worden
en ook gesloopt, belanden de klokken dik
wijls op andere plekken. Soms krijgen de
klokken een herbestemming in het buiten
land, waaronder ook Derde Wereldlanden,
maar ook belanden deze klokken onnodig in
de smeltkroes van gieterijen.
Werkgroep De Torenklok wil opnieuw de
klokken laten luiden liefst op de originele
locaties door middel van een nieuw pro
faan gebruik. Bijvoorbeeld op Koningsdag
27 april, 4 en 5 mei, Nieuwjaarsdag, met
de kermis, Elfstedentocht en andere lokale
feestdagen. De werkgroep hoopt op een
landelijke inzet om het auditieve erfgoed
te behouden! Het probleem van sluitende
kerken en zwijgende klokken is overal en
de werkgroep wil ook anderen enthousiast
maken om klokken een nieuwe functie te
geven en weer te laten klinken!
Werkgroep De Torenklok:
detorenklok@gmail.com
Youtube filmpjes: www.youtube.com/user/
engelbertschoormans
Leander Schoormans is student aan de
Academie voor Muziekeducatie in Tilburg.
Miriam van den Dries is lid van Heemschut
Noord-Brabant
De klokken in de Goirkekerk (Dionysius) in Tilburg zijn nog in functie.
september 2017 HEEMSCHUT 7
