De stand van zaken
Aanwijzingsbeleid monumenten
Handhaving gevraagd
In 2013 heeft Heemschut met de Grote MonumentenGemeenteTest een eigen inventarisatie
uitgevoerd naar de omgang van gemeenten met monumenten en hun monumentenbeleid. Met de
gemeenteraadsverkiezingen in aantocht was dit mede aanleiding voor Leo Dubbelaar, secretaris van het
Cuypersgenootschap en lid van Heemschut Zuid-Holland, om een hernieuwde inventarisatie op te stellen
met de huidige stand van zaken rond de aanwijzing van monumenten.
Karel Loeff
Plattelands gemeenten
Gevolgen gemeentelijke herindeling
Een gunstige ontwikkeling is dat veel
gemeenten sinds 2013 het erfgoedbeleid
verder hebben opgepakt en dat gemeente
lijke monumentenlijsten flink zijn uitgebreid.
Vooral in Zuid-Holland is er sprake van een
positieve ontwikkeling. Door gemeentelijke
herindelingen en samenvoegingen van
ambtelijke organisaties is een groot aantal
gemeenten in staat om het erfgoedbeleid
verder te ontwikkelen. Deskundige monu
mentenambtenaren kunnen daardoor wor
den aangesteld, met name in de grotere
stedelijke gemeenten.
Daarnaast constateert Dubbelaar ook dat
(samengevoegde) plattelandsgemeenten toch
achterblijven, meestal omdat de monumen
tenambtenaar, die al in deeltijd werkte, het
erfgoedbeleid van meerdere gemeenten
tegelijk in zijn portefeuille krijgt. Om het
monumentenbeleid goed in te voeren, ben
je afhankelijk van een bevlogen monumen
tenambtenaar met kennis van zaken en een
wethouder die graag wil doorpakken.
Het onderzoek van het Cuypersgenoot-
schap laat zien dat het met name in de
noordelijke provincies slecht is gesteld
met het monumentenbeleid. De platte
landsgemeenten - een enkele uitzondering
daargelaten - laten het ernstig afweten. In
Groningen en Friesland staan binnenkort
grootschalige gemeentelijke herindelingen
op het programma en de weinige ambte
lijke capaciteit die men heeft wordt ingezet
om de fusies voor te bereiden. Nieuwe
gemeenten moeten binnen twee jaar na
de fusie een nieuw erfgoedbeleid met bij
behorende erfgoedverordening vaststellen.
Daarnaast is veel onbeschermd erfgoed
door aardbevingen in Groningen zwaar
beschadigd en maken Heemschut en het
Cuypersgenootschap zich ernstige zorgen
over behoud.
In veel fusiegemeenten zijn er nog witte
vlekken: lang niet in elk gebied van de voor
malige oude gemeenten zijn gemeentelijke
monumenten aangewezen. De meeste
fusiegemeenten hebben wel plannen om
hun erfgoedbeleid te harmoniseren. Zo wil
de gemeenteraad van Leeuwarden ook de
monumenten uit het buitengebied gaan
beschermen. Het grondgebied van de voor
malige gemeente Boarnsterhim wordt nu
als eerste aangepakt. Dit zal gevolgd wor
den met Leeuwarderadeel en een deel van
Littenseradiel. In een enkel geval, zoals in
Eijsden-Margraten en in Koggenland, heeft
de fusie voor het erfgoedbeleid negatief
uitgepakt: gemeentelijke monumenten van
een voormalige gemeente werden ineens
van de kaart geveegd.
Naast de noordelijke provincies is het ook
slecht gesteld met het monumentenbeleid
in het noordelijke deel van Noord-Holland,
Zeeland en Zuid-Limburg. In Limburg gaat
het proces van selectie en aanwijzing nogal
traag, ondanks goede contacten van erf
goedorganisaties met de lokale politiek.
Er zal heel wat tijd en energie nodig zijn
om de gemeenten te overtuigen dat er een
erfgoedbeleid nodig is om erfgoed goed te
beschermen. Heemschut heeft met Kun
sten '92 een pamflet opgesteld om lokale
politieke partijen, aankomende raadsleden
en wethouders te wijzen op de kansen van
erfgoed. U kunt het pamflet downloaden via
www.heemschut.nl
september 2017 HEEMSCHUT 45