Toetsingskader
Special
In Amsterdam werd op 14 oktober
2016 door het College het Beleids
kader voor het toetsen van ingre
pen of herstel van monumenten
vastgesteld. In dit geactualiseerde
beleidskader zijn wetswijzigingen
aangaande vergunningvrij bouwen
en het duurzaam maken van een
monument verwerkt. De ambitie is
om alle spelregels voor het verbou
wen of restaureren van een monu
ment op een begrijpelijke manier
uit een te zetten en te combineren
met tips voor uitvoering en onder
houd.
Een belangrijke wijziging is, dat
voortaan per gebouw onderscheid
wordt gemaakt tussen hoge, posi
tieve (bijkomende) en indifferente
monumentale waarden. Daardoor
gelden er minder algemene regels
voor wat er wel en niet mag met
een monument, maar worden de
specifieke waarden van het object
het uitgangspunt bij een planbe
oordeling. Zo zijn er woningen die
monument zijn vanwege het ste
denbouwkundig complex waarvan
ze deel uitmaken. De waardering
van de buitenkant is dan hoog en
die van de binnenzijde doorgaans
positief of indifferent. Dat geeft
aan de binnenzijde veel mogelijk
heden voor aanpassingen. Er zijn
echter ook woningen die vooral zijn
aangewezen vanwege de bijzondere
indeling of afwerking van het interi
eur. Daarvoor geldt dan in principe
het omgekeerde. Deze manier van
werken vergt uiteraard meer werk
op het gebied van beschrijven en
waarderen. Maar wanneer dat tege
lijk gebeurt met het maken van een
plan, dan scheelt dat aan het eind
proceduretijd.
Rosenberg: 'Ja, communicatie... Dat begint
al binnen de gemeente zelf: als in een ste
denbouwkundig plan de ambitie wordt neer
gelegd in een stuk bestaande stad twee
duizend woningen bij te bouwen, dan weet
je al dat de cultuurhistorie het zwaar gaat
krijgen. Het is dan onze taak en verantwoor
delijkheid om in de fase van planvorming
erfgoedwaarden te benoemen. Ik denk dan
niet alleen aan gebouwen maar ook aan
structuren, zoals havens, dijklichamen en
beplanting. Het wordt gelukkig steeds van
zelfsprekender monumentenzorg te betrek
ken bij het 'inbreiden' van de stad. Als we
daar eerder mee waren begonnen, dan had
Nederland er anders uitgezien.'
Van Tussenbroek: 'Als je weer inzoomt naar
het niveau van gebouwde monumenten dan
is een belangrijk deel van het probleem
terug te voeren op verwachtingspatronen.
Als ik een architect spreek die een bouw
plan heeft gemaakt voor een monumentaal
zeventiende-eeuws pand, waar hij volgens
eigen zeggen alleen even 'doorheen gerend'
is, dan weet ik al dat er iets fout zit. Op
dat moment heerst de verwachting dat het
alleen om het toevoegen van nieuwe ele
menten gaat, terwijl er een belangrijke stap
is overgeslagen: Wat is nou de essentie van
het monument? Wij als ambtenaren moeten
ons daar bij elk bouwplan in verdiepen, om
een gewogen afweging te maken van wat
kan en wat niet kan. Op het moment dat de
eigenaar of architect dat ook doet, vóórdat
hij plannen gaat maken, zit je opeens veel
meer op dezelfde golflengte. Je weet allebei
waar je het over hebt. Daar zijn overigens al
veel goede voorbeelden van.'
gebouwen. Een zeer recent voorbeeld daar
van is de herontwikkeling van de Peniten
tiaire Inrichting Overamstel, beter bekend
als de Bijlmerbajes. Een creatieve invulling
van het begrip cultuurhistorie wordt daar
aangemoedigd en levert in de tender kei
harde punten op. We willen daar geen wil
lekeurig stuk nieuwe stad, maar een plan
dat op intelligente wijze afleesbaar houdt
dat daar gebouwd is op de grondvesten van
een voormalige gevangenis en waar moge
lijk zelfs torens worden hergebruikt. Een
ander goed voorbeeld is de herontwikke
ling van de voormalige Citroëngarages aan
het Stadionplein. De ontwikkelaar gaf daar
alle ruimte voor een gedegen bouwhisto
risch vooronderzoek, zodat de afstemming
met ons en met de Rijksdienst voor het
Cultureel Erfgoed vrij gemakkelijk kon ver-
Rosenberg: 'Ja, ik zie dat een aantal grote
architectenbureaus en ontwikkelaars de
crisis heeft gebruikt om herbestemming en
restauratie aan hun competenties toe te
voegen. Soms zijn jonge mensen aan het
ontwerpteam toegevoegd die in Delft zijn
opgeleid bij Heritage Architecture of die
architectuurgeschiedenis hebben gestu
deerd. Die bureaus hebben een streepje
voor bij tenders voor de herontwikkeling van
Interieur Keizersgracht 452.
maart 2017 HEEMSCHUT 25
