herstel van de forten de Roovere en Hen-
ricus - ook het ravelijn en de waterschans
in Bergen op Zoom zullen worden hersteld.
Deze ontwikkelingen worden mede mogelijk
gemaakt dankzij de regeling Landschappen
van Allure van de Provincie Noord-Brabant
voor drie landschappen, waaronder de
Brabantse Wal. Hiervan maakt de West-
Brabantse Waterlinie deel uit.
Landschapsontwikkeling
Het zichtbaar maken van de vestingwerken
zal een belangrijke impuls aan het gebied
geven. Maar is dit voldoende om hier een
bestemming van formaat van te maken?
Wat ontbreekt, is een herkenbare samen
hang tussen de herstelde forten en het
landschap, waardoor we het verhaal van
de West-Brabantse Waterlinie in zijn con
text kunnen plaatsen. Een belangrijke rol
speelt hierin het gebied Halsters Laag.
In dit en andere voormalige turfwingebie-
den ontstonden op bijna natuurlijke wijze
inundatiegebieden. Door de bovenste laag
voedselrijke grond af te graven, is het water
peil verhoogd en zijn delen van het gebied
vernat en verschraald. Zo kunnen we de
unieke inundatiegebieden zichtbaar maken
en nieuwe natuur scheppen. Hier wordt
gewerkt aan de biodiversiteit van het agra
rische landschap, met de nog aanwezige
hagen, boomsingels en broekbosjes. Een
duidelijke scheiding tussen agrarisch- en
inundatiegebied blijft daarbij noodzakelijk.
Eigentijdse elementen
Op en rond de forten bevinden zich open
ruimten, die geschikt zijn voor recreatieve
doeleinden. Met geringe ingrepen en bin
nen bepaalde randvoorwaarden ten aanzien
van het gebruik, zijn diverse gebruiksmo
gelijkheden gerealiseerd. Zo is door enkele
aanpassingen het binnen gebied van fort
de Roovere geschikt gemaakt voor rond
leidingen, het houden van een concours
hippique, wedstrijden en presentaties van
historische spelen door verschillende schut
tersverenigingen. Een ander aspect is het
ontsluiten van het gebied voor de fietser en
voetganger. Behalve de wandelroutes rond
Het herstelde fort de Roovere tijdens een van de historiespelen.
de forten en in het natuurgebied Halsters
Laag, zijn er ook diverse fietsroutes uitgezet
met als startplaats Bergen op Zoom naar de
liniewal, de forten de Roovere en Steenber
gen. Van daar kan men doorrijden naar fort
Henricus en de bunkers bij Benedensas,
aan de monding van de Steenbergse Vliet.
De voornoemde activiteiten zijn echter
niet voldoende voor deze bestemming van
formaat om de nodige 'allure' te creëren.
Daarvoor is het nodig de oude fortenlinie
hedendaagse impulsen te geven door archi
tectonische bijzonderheden toe te voegen,
die duidelijk opvallen in de oude verdedi
gingswerken. Het is gebleken dat dergelijke
ingrepen door veel bezoekers gewaardeerd
worden. Het eerste voorbeeld is de zoge
naamde 'Mozes brug' op fort de Roovere.
Een brug die niet over maar door het water
is aangelegd. De bezoeker ervaart de bin
nengracht van het fort op ooghoogte op
een geheel eigen wijze. Inmiddels is de brug
wijd en zijd bekend en kan rekenen op vele
bezoekers uit de gehele wereld. Recente
lijk is gestart met een theater-uitkijktoren
van 25 meter hoog, waarmee de linie van
bovenaf bekeken kan worden. Door de
bijzondere vorm kan de trap van de toren
dienen als tribune voor een openluchtthe
ater. De toren zal tevens dienst doen ais
bezoekerscentrum waar informatie wordt
gegeven over de verschillende aspecten van
de waterlinie. Het plan is voorts de loca
ties van bijvoorbeeld de funderingen van
poortgebouw en poterne - die bij archeo
logisch onderzoek werden aangetroffen - te
markeren, zodat deze toch herkenbaar zijn.
Naast fort de Roovere wordt een educatief
inundatie-waterpark als attractie toege
voegd. In dit natuurlijk vormgegeven land
schapsmodel wordt het functioneren van
een waterlinie spelenderwijs uitgelegd. Er
bevinden zich miniatuurmodellen van for
ten en inundatiegebieden, die de bezoekers
door het openen van sluisjes (interactief)
onder water kunnen zetten.
Door het toevoegen van deze elementen,
die direct met de kennis en beleving van
de West-Brabantse Waterlinie te maken
hebben, ontstaat er een bestemming met
allure. Mensen die niet zo snel voor een
fortenlinie Bergen op Zoom zouden bezoe
ken komen nu wel. Doordat er eigentijdse
elementen met een bijzondere architectuur
en materiaalgebruik werden toegevoegd
indachtig de omschrijving 'behoud door ont
wikkeling' in de wet Modernisering van de
Monumentenzorg.
maart 2017 HEEMSCHUT 13
