O"
Special
Oorlogsschade en herstel
Een nieuwe stichting
Samenwerking met gemeente
A 1
Topprioriteit na de bevrijding in oktober
1944 is het hoogst noodzakelijke herstel
van de opgelopen oorlogsschade. Meer dan
1700 percelen werden verwoest of zwaar
beschadigd. Met name de bevrijdingsslag
heeft een spoor van vernielingen achterge
laten; de littekens daarvan zijn nog steeds
zichtbaar.
Vanaf oktober 1942 is de 'Verordening tot
Behoud van Monumenten in de gemeente
's-Hertogenbosch' van kracht. De bur
gemeester heeft deze verordening vast
gesteld'... waarnemend de taak van den
gemeenteraad ingevolge het bepaalde bij de
Verordening van de Rijkscommissaris voor
het bezette Nederlandsche gebied'. Onder
waarnemend burgemeester Loeff, dus pas
na de bevrijding, wordt eind 1944 de rege
ling 'Veiligstellen schatten van geschiede
nis, kunst en wetenschap' van kracht. De
Monumentenverordening van 1996 geeft
als definitie van een monument: Alle zaken
die van algemeen belang zijn wegens hun
schoonheid, hun betekenis voor de weten
schap of hun cultuur-historische waarde.
Terreinen die van algemeen belang zijn
wegens daar aanwezige zaken als bedoeld
in de vorige zin, behoren daar ook toe.
In een nota 'voor de heer Burgemeester'
zet de adjunct-directeur van Gemeentewer
ken de belangrijkste taken voor een nieuw
op te richten stichting 's-Hertogenbossche
Monumentenzorg (sHMz)' uiteen: '...het in
standhouden van de nog aanwezige monu
menten van geschiedenis en kunst hier
ter stede aanwezig.' Hij voegt daarbij een
Monumentenlijst 1949 '...waarop aange
geven is de ligging van het monument (het
zijn er meer dan 175, TG) met een korte
aanduiding alsmede de toestand waarin dit
monument momenteel verkeert.' Daarnaast
worden straten, vestingwerken, stoephek
ken, gevelstenen en bovenlichten genoemd,
die voor verval behoed moeten worden.
Om zo nodig een bijdrage in geld te kunnen
leveren voor de instandhouding en consoli
dering van monumenten, moet de stichting
over financiële middelen beschikken. De
bestuursleden leggen ieder een bedrag in
waardoor het eerste stichtingskapitaal wordt
gevormd. Aan relaties wordt gevraagd een
jaarlijkse contributie te betalen. Om aan res
tauratieprojecten te kunnen bijdragen, wordt
om gemeentelijke subsidie gevraagd en ver
kregen; ook het Rijk verleent subsidies.
In 1967 start een donateurswerving met
een 'pleidooi voor 's-Hertogenbosch' van
de hand van architect Jan van der Eerden,
bestuurslid van de stichting sinds 1963. In
het pleidooi wordt niet alleen aandacht voor
het monument gevraagd, maar bovenal voor
de totaliteit van de historische binnenstad.
Na overleg tussen gemeente en sHMz over
subsidies besloot de gemeenteraad in 1969
een fonds restauratie kleine monumenten
in te stellen met een jaarlijkse inbreng van
50.000 gulden. Eindelijk een structurele
voorziening!
De stichting bepleitte om alle panden bin
nen de stadswallen, ouder dan 100 jaar,
onder het fonds te laten vallen, evenals
de monumenten in het buitengebied. Met
het fonds en de meer structurele subsidies
van rijk en provincie vond er daarna een
verschuiving van activiteiten plaats van de
stichting naar de gemeente. sHMz heroriën
teerde zich daarop en nam de rol op zich
van 'monumentenwacht'.
Stedelijke samenwerking kwam vooral gang
rond het Monumentenjaar 1975. Concreet
worden sHMz, de VVV, de Dienst Gemeen
tewerken, de Kring Vrienden van 's-Herto-
genbosch en De Boschboom gevraagd het
monumentenjaar vorm en inhoud te geven.
Er komt overleg tussen sHMz, de Kring
Vrienden en De Boschboom over het res-
tauratiebeleid van de gemeente. In 1995
willen B&W overleg '...over de wijze waarop
de gewenste contacten met de plaatselijke
organisaties op het vlak van de Bossche
bouwhistorie en monumentenzorg kunnen
plaatsvinden.' Hieruit is het ook nu nog
functionerende Overleg Monumentenbelan
genorganisaties (MBO) ontstaan.
In de loop der jaren heeft binnen de
gemeentelijke organisatie de opbouw van
eigen expertise op het gebied van monu
mentenzorg plaatsgevonden. Ook archeo
logie en bouwhistorie zijn in wisselwerking
met particuliere organisaties tot de vaste
werkgebieden van de gemeente Den Bosch
gaan behoren. Deze werkterreinen hebben
Oorlogsschade aan het station van E. Cuypers en omgeving, oktober 1944.
24 HEEMSCHUT juni 2016
