Alles in één
Actief handelen
Contacten opbouwen
Omgevingswet en Heemschut
De Omgevingswet is al aangenomen
door de Tweede Kamer en komt dit
jaar aan de orde in de Eerste Kamer.
Dit artikel is vooral bedoeld als door
kijkje voor wat er gaat gebeuren als
de wet daadwerkelijk van kracht
wordt. Dat zal naar verwachting in
2018 zijn.
Han Timmer en Gert Vos zijn lid van een
werkgroep die onderzoekt wat er met de
komst van de Omgevingswet gaat verande
ren in het werk van Heemschut. Misschien
niet eens zo veel, verwachten de twee, want
de overheid heeft de afgelopen jaren al een
voorschot genomen op wat er komen gaat.
Zo was de Crisis- en Herstelwet bedoeld om
door snellere procedures de bouw een extra
impuls te geven toen de malaise toesloeg.
Die tijdelijke wet werkt in grote lijnen al vol
gens de principes van de Omgevingswet.
Volgens Timmer vormden de plannen voor
een nieuw station in Utrecht een van de aan
leidingen voor de verandering in de wetge
ving. Die plannen dreigden te verzanden van
wege de honderden vergunningen die vereist
waren. Dichter bij huis kan het kappen van
een boom of de bouw van een dakkapel van
wege de bureaucratische rompslomp een
heidens karwei zijn. Wie zonnepanelen wil
aanbrengen, krijgt te maken met de Rijks
overheid die dat stimuleert en met gemeen
ten die dat soms weer ontmoedigen.
Er was dus behoefte aan meer snelheid,
flexibiliteit en duidelijkheid, vooral bij grote
projecten waarvoor bestemmingsplannen
moeten worden aangepast. In de praktijk
gaat de Omgevingswet dat straks doen door
alle milieu- en veiligheidseisen, regels over
bereikbaarheid, geluidshinder, natuurwaar
den en cultuurhistorie naast elkaar te leggen
en te wegen. De gemeenteraad beoordeelt
het geheel en stelt een nieuw bestemmings
plan vast, dat omgevingsplan gaat heten. De
toekenning of afwijzing van de vergunning is,
net als nu, een zaak voor het college van
B&W. Al met al blijft er nog steeds romp
slomp over, maar het gaat een stuk sneller.
Wie ondanks alles nog ontevreden is, kan
alleen nog naar de rechter stappen.
Voor Heemschut betekent de Omgevingwet
vooral een omschakeling van reageren naar
actief handelen. Timmer: 'Je kunt niet meer
wachten tot er iets mis dreigt te gaan, maar
moet vanaf het begin meedenken over hoe
het beter kan. Alsje dat goed doet, dan levert
je dat krediet op en de kans dat er naar je
geluisterd wordt neemt toe.' De Omgevings
wet legt straks aan een ieder een zorgplicht
op voor de fysieke leefomgeving. Daar hoort
ook cultureel erfgoed bij. Gemeenten moe
ten bij de vaststelling van een omgevingsplan
rekening gehouden met het belang van dat
erfgoed en verantwoording afleggen over de
verplichte participatie. Dat moet nu eigen
lijk ook al, maar in de praktijk gebeurt dat
niet altijd even goed. Daar ligt een belang
rijke taak voor Heemschut, die vindt dat het
belang van cultureel erfgoed nog best wat
steviger mag worden vastgelegd.'
De commissies van Heemschut proberen nu
al wel zo te werken. Vos: 'In de Rotterdamse
Drievriendendwarstraat dreigde sloop van
een ensemble van karakteristieke arbei
derswoningen. We hebben positief mee
gedacht, wat uiteindelijk resulteerde in het
behoud en de renovatie van de bebouwing.
De gemeente was blij met onze inbreng en
we hebben goede contacten opgebouwd.
Als er nu andere zaken spelen, is er ver
trouwen en kunnen we ons verhaal kwijt.'
Timmer noemt het nieuwe stadhuis van
Alphen aan den Rijn als voorbeeld van hoe
het niet moet: 'Daar waren we als erfgoed
beschermers te laat bij. De resten van een
Romeins fort dat daar lag, zijn verdwenen.'
Omdat het voor een vrijwilligersorganisatie
ondoenlijk is om alle plannen in de gaten te
houden, heb je volgens Vos als Heemschut
ter goede contacten met politici en ambtena
ren nodig. 'Daarin moetje investeren en dat
kost tijd. Ook historische verenigingen kunnen
waardevolle gegevens leveren. Op tijd reage
ren is essentieel, je kunt niet meer aanhaken
als de procedure eenmaal begonnen is.'
Al die betrokkenheid kan misschien ook
ongemakkelijk zijn, zegt Timmer: 'Hoe meer
je meedenkt, hoe minder je later het morele
recht hebt om dwars te liggen.' Meedenken
kan ook moeilijk zijn, omdat argumenten die
niet uit de hoek van de cultuurbescherming
komen soms heel redelijk zijn. Zo is dubbel
Heemschut vindt het van belang dat
het behoud van cultureel erfgoed
bij nieuwe ontwikkelingen altijd en
zo zorgvuldig mogelijk wordt onder
zocht en meegewogen. In het voor
traject van de totstandkoming van
de wet bepleitte Heemschut dat er
voldoende mogelijkheden blijven
voor inspraak en beïnvloeding van
de bestuurlijke besluitvormingspro
cessen. Bij de Tweede en de Eerste
Kamer hebben wij dit met een aan
tal andere zorgpunten verder onder
de aandacht gebracht. Vorig jaar
werd Heemschut betrokken bij een
eerste consultatie door het Minis
terie van Infrastructuur Milieu van
de onderliggende regelgeving in de
AMvB's (Algemene Maatregelen van
Bestuur). In april start de openbare
internetconsultatie hiervoor, waarbij
Heemschut en andere organisaties
opnieuw hun visie kunnen geven.
glas vanuit een oogpunt van duurzaamheid
beter dan enkel glas, ook in monumentale
panden waar de energiekosten vaak fors zijn.'
Voor een dergelijke afweging is vooral ken
nis nodig, veel kennis. Ook daar is een rol
weggelegd voor Heemschut dat zich tot
kennisinstituut kan gaan ontwikkelen, zowel
voor eigen leden als voor politici, gemeen
teambtenaren, bewoners of projectontwik
kelaars. Vos: 'Het mag allemaal heel tech
nocratisch lijken, maar het is de manier
waarop je tegenwoordig moet opkomen
voor het behoud van cultureel erfgoed. En
dat is uiteindelijk waar het om draait.'
maart 2016 HEEMSCHUT 37
