Werf van verhalen
Ingewikkelde spagaat
Afgelopen zomer werd bij de sloop van een steiger in het Amsterdam-Rijnkanaal een
l9'"-eeuws kanon opgevist. Het kanon heeft een nieuwe plek gekregen op het Marineterrein,
waar het waarschijnlijk ooit aan boord van een oorlogsschip is gehesen.
Het vinden van huurders gaat voorspoedig.
In het Poortgebouw zit een interessante
waaier van 18 verschillende organisaties.
Het is een internationaal gemêleerd en inno
vatief gezelschap, waarvan ook de Startup-
Delta van Nelie Kroes een paar maanden
onderdeel uitmaakte. In september zijn die
vertrokken naar een andere locatie, omdat
hun groei en ruimtebehoefte niet strookte
met de ontwikkelsnelheid van de rest. Ver
heugen: 'Wij kunnen op dit moment in het
proces niet kiezen voor alleen maar start-
ups, dat zou de organische ontwikkeling
van het terrein in de weg zitten.' Gelukkig
kan herbestemming soms ook erg voor de
hand liggen. In de ruimte die tot voor kort in
gebruik was bij de audiovisuele dienst van
de Marine, zit nu een film- en productie
maatschappij. Waarom alles opnieuw inrich
ten als je nog prima gebruik kan maken van
wat er al is.'
Vanuit historisch oogpunt is de Voorwerf
het interessantste deel van het terrein.
Hier hebben zeehelden van weleer kantoor
gehouden, zoals Michiel de Ruyter en Cor-
nelis Tromp. Naast het Poortgebouw lagen
de scheepshellingen waarop in de Gouden
Eeuw de modernste oorlogsschepen van
Europa werden gebouwd. Gevleugelde uit
drukkingen als 'spijkers op laag water zoe
ken' vinden hier hun oorsprong. Bij laag
water moesten de scheepstimmerlieden op
zoek naar spijkers die tijdens het werk in het
water waren gevallen. Van deze historische
hellingen is helaas niets meer over. Tijdens
de grootschalige herinrichting van het ter
rein in de jaren '60 zijn restanten van de
hellingen afgegraven.
Op onze tocht door het Poortgebouw stop
pen we even bij een doodnormale kantoor
kamer op de eerste verdieping, met uitzicht
op het Scheepvaartmuseum. Verheugen:
'In deze kamer heeft Vincent van Gogh een
jaartje gewoond. Zijn oom Jan was com
mandant van de Marinewerf en toen Vin
cent theologie ging studeren in Amsterdam
kon hij hier terecht. In zijn brieven aan broer
Theo van Gogh beschrijft hij in enkele pas
sages het leven op de werf. Vincent maakt
zijn studie echter niet af en vertrok in de
zomer van 1878 weer naar zijn ouders in
Brabant.'
Terug naar het nu. Het Marineterrein is het
laatste nog vrije gebied in het centrum van
Amsterdam, ledereen kijkt mee en heeft
hoge verwachtingen van de herontwikkeling.
De druk is dan ook hoog. Jansen: 'Dat is
een groot verschil met de Westergasfabriek.
Ik weet nog goed dat mensen in het begin
dachten dat de Westergasfabriek dichter
bij Haarlem lag, dan bij het Leidseplein.
Wij moesten destijds echt een soort zen
dingswerk doen voor de ontwikkelpotentie
van de Westergasfabriek. Ons voornaam
ste doel was om huurders te vinden voor
de lege gebouwen om te voorkomen dat
ze gekraakt zouden worden. Dat hoeft nu
niet. Bij de Westergasfabriek moesten we
de poort wagenwijd opengooien, nu hebben
we de deur bewust op een kiertje gezet.'
Jansen: 'Een ander verschil is dat wij er al
snel achter kwamen dat de monumentale
gebouwen van de Westergasfabriek zich
heel goed leenden voor een flexibele, cul
turele programmering van festivals en eve
nementen.' Bewust koos Jansen er voor
om gebouwen open te houden en niet aan
één huurder te geven. Het Westergasterrein
kon zo uitgroeien tot een broedkamer voor
nieuwe culturele evenementen en festivals,
waarvan een aantal nog steeds bestaat.
Jansen heeft het gevoel dat het meer puz
zelen wordt om voor alle defensiegebouwen
nieuwe functies te vinden: 'Het Marineter
rein heeft een minder mooie structuur dan
de Westergasfabriek. Het lijkt hier allemaal
meer lukraak te zijn neergezet, vooral de
jaren '60 gebouwen. Bovendien blijft het
8 HEEMSCHUT december 2015
