Fort aan den Hoek van Holland
Cultuurhistorisch onderzoek als basis voor een nieuwe toekomst
De gemeente Rotterdam heeft besloten het rijks monumentale Fort aan den Floek van Holland af te stoten en
deze op termijn over te dragen aan een nieuwe eigenaar. Deze heeft een plan ontwikkeld om het pantserfort
als hotel, congrescentrum en museum te gaan gebruiken. Door onderzoeksbureau FlexusAWC is hiertoe een
cultuurhistorische en bouwhistorische verkenning uitgevoerd en een Ruimtenboek ontworpen. Een zorgvuldige
omgang met dit unieke erfgoed is daarmee verzekerd. En passant levert het ook een mooi geschiedverhaal op.
Opbouw van het fort
Hugo van Velzen
pantserkoepels, vervaardigd van een spe
ciaal voor dit doel ontwikkeld type Gru-
son-gietijzer. De onder de pantserkoepels
opgestelde kanonnen moesten het kunnen
opnemen tegen het geschut van de groot
ste oorlogsschepen van die tijd. De metalen
koepels en de kanonnen zijn tegenwoordig
niet meer aanwezig, maar het ondergrondse
bouwwerk bleek bij opname nog vrijwel
geheel intact.
Het complex bestaat uit een centraal onder
gronds gebouw (de zogenaamde 'escarp').
Deze is rondom omgeven door twee bouw
kundige droge grachten. Aan de overzijde
van de noordoostelijke gracht bevindt zich
een tevens volledig ondergronds geplaatste
vleugel (de zogenaamde 'contrescarp'). De
6,5 a 7 meter diepe fortgrachten functio
neerden als onneembare barrière voor vijan
delijke troepen om de escarp en geschuts
koepels te bereiken. Vanuit de escarp en
de contrescarp en vanuit de verbindings
gangen die de twee gebouwdelen verbon
den (de 'caponnières') kon de vijand, die de
fortgracht bereikte, beschoten worden.
Het interieur van het fort bestond in oor
sprong uit drie hoofdsecties. Ten eerste
Een ingegraven poortwachter aan de mon
ding van de Nieuwe Waterweg. Dat het om
een bijzonder verdedigingswerk ging, werd
de onderzoekers snel duidelijk. Gaande het
literatuuronderzoek en de interviews met de
vrijwilligers van de Stichting Fort aan den
Hoek van Holland, die sinds 1989 het Kust
verdedigingsmuseum in het fort runden,
bleek dat het fort bepalend is geweest voor
de stedenbouwkundige ontwikkeling van het
dorp Hoek van Holland.
Het complex werd aangelegd ter bescher
ming van de monding van de in de periode
1868 - 1872 gegraven Nieuwe Waterweg
naar Rotterdam, en was één van de vier
kustverdedigingsforten die Nederland eind
19de eeuw realiseerde. Het was bij aanleg
de 'state of the art' van de fortenbouw in
Europa. Het uit baksteen en ongewapend
brikkenbeton (brokken baksteen, fijngema
len tufsteen en kalk) opgebouwde com
plex was voorzien van drie zware draaiende
Zicht op het fort vanuit het oosten, duidelijk zichtbaar de geweergalerij en de in beton
gereconstrueerde koepels.
32 HEEMSCHUT december 2015