OPEN MONUMENTENDAG 2015
□pen
Special
In het weekend van 12 13 september zullen weer honderdduizenden Nederlanders een bezoek brengen
aan de vele monumenten en bijzondere gebouwen die zijn opengesteld tijdens Open Monumentendag.
Elk jaar bedenkt de overkoepelende stichting een nieuw thema van waaruit de monumenten worden belicht.
Dit jaar is dat Kunst Ambacht. Met dit thema is er zowel aandacht voor de architectuur zelf - moeder aller
kunsten - als voor de toegepaste, beeldende én podiumkunsten die daarin te zien zijn.
Jephta Dullaart
MONUMENTENDAG
18.000 vrijwilligers
Dreigend tekort
Dynamisch erfgoed
De allereerste Open Monumentendag werd
in 1987 gehouden. Naar voorbeeld van
Frankrijk organiseerde een groep particu
liere monumentenorganisaties een nati
onaal evenement om de belangstelling
voor monumenten te stimuleren. Reden
hiervoor was de nieuwe, op handen zijnde
Monumentenwet uit 1988 waardoor de
monumentenzorg werd gedecentraliseerd.
Lokaal draagvlak voor het behoud van het
gebouwde erfgoed werd hiermee een nood
zaak voor de monumentenzorg. Vanaf dat
eerste evenement was de publieke belang
stelling groot en is Open Monumentendag
gegroeid tot hét uithangbord van de sector.
De afgelopen twee decennia hebben lande
lijke thema's voor een inhoudelijke verdie
ping gezorgd. Als eerste thema koos men
in 1996 voor het Industrieel Erfgoed. Sinds
dat jaar is het draagvlak voor behoud van
industrieel erfgoed enorm toegenomen.
Soortgelijke thema's die een specifieke
categorie van gebouwd erfgoed op de kaart
hebben gezet zijn Boederijen in 2003, Reli
gieus Erfgoed in 2005 en Groen van Toen
in 2012. Dat jaar werden buitenplaatsen uit
de publieke vergetelheid getrokken en in de
spotlight gezet.
De gemeentelijke comités vormen het klop
pend hart van het evenement. De leden van
de comités - meestal vrijwilligers - werken
het hele jaar mee aan de voorbereiding en
organisatie. Zij stellen zelf het programma
vast dat aansluit bij het landelijke thema,
benaderen vervolgens de monumenteige
naren en bedenken activiteiten. Daarnaast
maken de meeste comités hun eigen bro
chures, wandelroutes en folders. Elk jaar
proberen ze om weer nieuwe monumenten
onder de aandacht te brengen. De lande
lijke thema's zorgen voor een jaarlijks afwis
selend aanbod van bekende publiekstrek
kers en verborgen pareltjes. Het is deze mix
die elk jaar weer voor ontdekkingen zorgt,
zelfs voor doorgewinterde monumentenlief
hebbers.
Inmiddels doet tachtig procent van de
gemeenten mee, dat komt neer op zo'n
330 gemeenten. Vorig jaar trok het evene
ment meer dan één miljoen bezoekers, een
nieuwe mijlpaal in het succesvolle bestaan
van Open Monumentendag. Deze indruk
wekkende getallen zijn alleen mogelijk door
de inzet van 18.000 vrijwilligers. Zonder
hen is de organisatie van zo'n groot landelijk
evenement niet mogelijk.
Het thema 'Kunst Ambacht' is sterk verbon
den met de toekomst van monumenten. Om
onze monumenten te behouden voor volgende
generaties is goed onderhoud essentieel. Dit
kan alleen gebeuren door goed opgeleide
vaklieden. Juist hier zal het de aankomende
jaren aan gaan ontbreken als de vakwereld
het tij niet weet te keren. Met het onder de
aandacht brengen van het belang van vak
manschap en het restauratieambacht hoopt
Stichting Open Monumentendag een posi
tieve bijdrage te leveren aan de instandhou
dingvan het vak, en daarmee aan het behoud
van monumenten (zie verder het artikel over
de ROP in dit tijdschrift op pagina 32).
Ambachten worden van meester op leerling
doorgegeven. In dit proces worden de tech
niek en de materialen die verbonden zijn
met de uitoefening van het ambacht aan
gepast aan de tijd. Het is dynamisch erf
goed dat zowel over de geschiedenis van de
makers als over tradities van de gebruikers
vertelt. Dit is de reden dat ambachten ook
een plek hebben gekregen in de UNESCO
Conventie ter Bescherming van het Imma
terieel Cultureel Erfgoed.
september 2015 HEEMSCHUT 23
