Gastcolumn
Mirjam Blott
Toekomst Religieus Erfgoed
is echt een collectieve opgave
2008 was het Jaar van het Religieus Erfgoed, waarin de groeiende problematiek
van leegkomende kerken en kloosters nationaal op de kaart werd gezet. 2008 was
ook het begin van de economische crisis, met fikse overheidsbezuinigingen als
gevolg. Na het themajaar verviel de verbindende motor achter een pril netwerk en
het politieke landschap veranderde. Het Jaar van de Historische buitenplaatsen en
dat van de Boerderij volgden en zo geraakte het religieus erfgoed een beetje uit
het vizier.
In 2012 nodigde de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed landelijke partners uit
om te verkennen hoe het religieus erfgoed er voorstond. Snel kon worden gecon
cludeerd dat de urgentie van de problematiek onverminderd groot is, vanwege de
omvang en vanwege de snelheid waarin de leegstand zich voltrekt. Voor een deel
van de gebouwen kunnen nieuwe eigenaren en bestemmingen worden gevonden,
maar voor een deel waarschijnlijk ook niet. Andere problemen zijn dat lokaal par
tijen rondom dreigende leegstand soms lijnrecht tegenover elkaar staan. Boven
dien brengt de instandhouding van gebouwen, die nog wel in religieus gebruik zijn,
steeds meer eigenaren in de moeilijkheden.
Vanuit dit beraad ontstond uiteindelijk de Agenda Toekomst Religieus Erfgoed, die
in juni 2014 werd gelanceerd. Organisatorisch gefaciliteerd door de RCE benade
ren betrokken partners de problematiek als een collectieve opgave, met aandacht
voor zaken als exploitatie en nieuwe financieringsvormen, open gesprekken over
soms pijnlijke processen rondom leegkomende gebouwen en hoe dergelijke situa
ties beter te ondervangen. Met als doel helder te krijgen waar wet- en regelgeving
nieuwe ontwikkelingen bemoeilijken en hoe processen te versoepelen. En vooral
met de grote uitdaging het onderwerp waardering en selectie te bezien vanuit een
breder perspectief, zodat naast cultuurhistorische waarden ook religieuze en maat
schappelijke waarden in een afwegingskader kunnen worden samengebracht.
Het is een realistische gedachte dat sommige gebouwen zullen moeten verdwijnen.
Maar het is belangrijk dat er nooit gesloopt wordt zonder een voorafgaande, heel
zorgvuldige afweging. Ook dat is een collectieve opgave, waarbij het helpt ieders
beweegredenen te kennen, begrip te hebben voor de moeite die het een kerkeige-
naar kost een gebouw los te laten en oog te hebben voor de effecten op de omge
ving bij het verlies van een icoon in een wijk. De kring van betrokkenen rondom
religieus erfgoed is veel groter dan die van een religieuze gemeenschap alleen.
Maar dat hoef ik u niet uit te leggen.
De Agenda genereert veel aandacht vanuit de media. Een artikel in een landelijke
krant met daarbij een wel erg grote foto van mijzelf als woordvoerder, had een
onverwacht mooi effect. In de dagen erna werd ik telefonisch en per mail veelvul
dig benaderd door allerlei mensen die mij graag vertelden over hun gebouw. Een
illustratie van het feit dat ook binnen een overkoepelend initiatief uiteindelijk alles
zich afspeelt binnen de menselijke maat. En dat houden we goed in het oog, graag
gevoed door uw persoonlijke betrokkenheid.
Projectleider Agenda Toekomst Religieus Erfgoed
In opdracht van de Rijksdienst Cultureel Erfgoed
december 2014 HEEMSCHUT 31
