Uniek theatermechaniek bedreigd
Karei Loeff
moderne, zal het wezenskenmerk van dit
authentieke theater onherstelbaar verloren
zijn. Deskundigen waren wild enthousiast
toen zij de werktuigen zagen die oorspron
kelijk gebruikt werden voor de decors van
de opera's en drama's. Het Franse bedrijf
Philastre et Cambon leverde in 1834 de
machinerie, die bestaat uit de oorspronke
lijke werkburg met 'trekken' (hijswerktuigen)
en 'tamboers' (katrollen).
De aanvraag voor de aanpassing aan het
monument was voor Europa Nostra reden
om de Bourlaschouwburg in 2014 op de
lijst van de zeven meest bedreigde erfgoe
deren van Europa te plaatsen. In 1993 werd
het neoclassistische gebouw van architect
Pierre Bourla gerestaureerd in het kader van
Antwerpen Culturele Hoofdstad van Europa.
Daarbij werd een metalen structuur inge
voegd, om zowel moderne als klassieke ver
toningen mogelijk te maken. Die restauratie
werd - ironisch genoeg - toen bekroond met
een Europa Nostra Award.
De machinerie van de Bourlaschouwburg.
December. De tijd van lichtjes en
kerstuitstapjes. Naast Duitsland is
ook België een van de bestemmingen
waar de Nederlander zich vergaapt
aan de sfeervolle historische binnen
steden. In hartje Antwerpen staat de
Bourlaschouwburg. En hoewel er voor
de bezoeker niets lijkt te veranderen,
is juist deze schouwburg één van de
meest bedreigde objecten in Europa.
Het lijkt een duivels dilemma. Wil de Bourla
schouwburg verder functioneren, dan moet
de historische theatermachinerie, die uniek
is in Europa, uit het gebouw worden ver
wijderd. Dat is althans onderdeel van de
plannen van het Toneelhuis, de huidige
gebruiker van de schouwburg. Maar als de
historische en nog steeds werkbare machi
nes in de toneeltoren en in het onderto
neel worden ontmanteld en vervangen door
Wat is de oplossing voor het dilemma? De
historische machinerie zit Het Toneelhuis
flink in de weg. Zij willen een vlakke vloer
in plaats van een schuin hellende vloer met
stoelen. De machinerie moet daarom weg,
naar een museum of een plek waar deze
beter zichtbaar is voor het publiek. Tegen
standers van dit idee houden vast aan het
blijven gebruiken van de schouwburg met
de huidige beperkingen. Desnoods zou het
Toneelhuis maar moeten verhuizen naar een
andere locatie. Volgens oud-burgemeester
Bob Cools van Antwerpen was het in tact
laten van de machinerie en de toneelto
ren, en het installeren van een bescheiden
nieuw systeem voor decorwissels, destijds
een bewuste keuze. De schouwburg bui
ten werking stellen door het Toneelhuis te
laten verhuizen is eveneens geen optie.
Dan zou de Bourla een museum moeten
worden en dat zien de Antwerpenaren ook
niet zitten. De Vlaamse Vereniging voor
Industriële Archeologie wijst erop dat men
in andere landen er wel in slaagt om oude
theaterzalen met enkele, vaak onmerkbare
aanpassingen, als patrimonium te bewaren
en te blijven gebruiken. Misschien kunnen
bezoekers in de toekomst dan toch nog op
gezette tijden een unieke 'behind the scene'
tour volgen.
De zaal van de Bourlaschouwburg.
22 HEEMSCHUT december 2014
