Wat nu te doen...?
derijen en negerhutten, door het onthul
len van een informatiebord bij een van de
opgegraven fundamenten. De particuliere
begraafplaatsjes bij de cottages zijn een
relict uit het tijdperk van de indianen, dus
van voor 1640. Deze traditie werd overge
nomen door de kolonisten. Het meest in het
oog springend is echter de architectuur en
het materiaalgebruik van de vele cottages.
Het zijn de beeldbepalende elementen bij
uitstek voor de charme van de bebouwde
delen van Saba.
Ook de resten van de oude achttiende-
eeuwse plantages zijn de moeite waard. Die
bestaan merendeels uit, inmiddels door het
tropisch woud weer overgroeide, akkertjes
in terrassenbouw. Sommige zijn zelfs nog in
gebruik ook al is dit op kleine schaal, soms
moeilijk toegankelijk en zeker moeilijk te
bewerken. In het project 'SABAGRO' wordt
samen met de universiteit van Wageningen
bestudeerd in hoeverre land- en tuinbouw
weer gestimuleerd kunnen worden om Saba
minder afhankelijk te maken van importpro
ducten. Dit zou heel goed samen kunnen
gaan met een soort restauratie en herge
bruik van de kleine plantages. Ook bevinden
zich resten van de indigo- en suikerindustrie
op het eiland.
De cottages worden bedreigd door nieuw
bouw. Sommige zijn inmiddels geheel ver
nieuwd en opgetrokken in beton. De aan
vraag voor de Werelderfgoedlijst is op de
lange baan geschoven door de Rijksdienst
voor het Cultureel Erfgoed. De belangrijkste
reden is het ontbreken van enige vorm van
bescherming. Heemschutter René Caderius
van Veen, die in 2011 uit Groningen vertrok
en nu woonachtig is op Saba, trekt met ver
eende krachten aan de bel. Zo probeert hij
bij de lokale overheid een kadasterkaart te
bemachtigen. Een eerste stap in het proces
om te komen tot een verantwoorde bescher
ming van de eilandcultuur weer vlot te trek
ken. De vraag is of de Nederlandse manier
van erfgoedbescherming op een Caribische
eiland een op een over te zetten is. Mis
schien zijn andere vormen van bewustwor
ding, en daarmee behoud en bescherming,
noodzakelijk. Het boek The Monuments of
Saba' bevat 20 bladzijden met aanbevelin
gen. Sommigen zijn bekend en op een iets
aangepaste wijze prima uitvoerbaar. Voor
beelden zijn het opzetten van een Monu
mentenloket, waar de eilanders terecht
kunnen met hun vragen, en het instellen
van een monumentenfonds dat bijdraagt
Dezelfde situatie in 2014. Ook een bijzonder detail als de klokkentoren is verdwenen.
Brugman: 'Toen ik in 1986 met
mijn echtgenote en dochtertje Bibi
op Saba verbleef, vroeg mijn doch
ter wat die stenen in de tuin van
de cottage toch voor dingen waren.
Ze zat heerlijk in het zonnetje...op
een grafzerk. Ik legde haar uit dat
daaronder mensen begraven lagen,
waarop zij antwoordde: '"Dat is dan
pas gebeurd want deze steen is nog
warm'."
aan het in stand houden van karakteristieke
(onderdelen van) panden. Het belangrijkste
is echter bewustwording van het erfgoed bij
de jongste generatie. Misschien ligt er voor
het onderwijs op Saba een eerste taak om
de eilanders te wijzen op hun unieke cul
tuur, zodat het eiland 'unspoiled' en daar
mee aantrekkelijk blijft voor bewoners en
toeristen. Omdat er een forse taak ligt in
de bescherming van het Sabaans erfgoed
zijn er plannen om te komen tot een werk
groep binnen Heemschut die zich specifiek
zal richten op de BES-eilanden, als bijzon
dere Nederlandse Gemeenten. De 'waak
hondfunctie' van Heemschut wordt hiermee
uitgebreid.
Frans Brugman was docent aan de Univer
siteit van de Nederlandse Antillen (1984-
1995) en directeur van de N.V. Stadsher
stel Willemstad (1995-2012). Thans is hij
consultant bij Bridgeconsult en lid van de
commissie Noord-Holland van Heemschut.
René Caderius van Veen leverde waarde
volle bijdragen aan dit artikel.
Een overzicht van de panden die als
monument op Saba aangemerkt zouden
moeten worden, is te vinden op de
site www.sabaweb.nl/monumenten-
saba. Deze site is samengesteld door
Heemschut-vrijwilliger René Caderius
van Veen.
juni 2014 HEEMSCHUT 9
