RELICTEN van de Eerste
Wereldoorlog in Nederland
Mathijs Witte
Twee linies
Vluchtelingen
Heemschut wil samenwerken met de
AWN (Archeologische Werkgroep Neder
land), de vereniging van vrijwilligers in
archeologie en natuurmonumenten, om
een deel van de Duitse verdedigingsli
nie op Nederlands grondgebied in het
Bergherbos (gemeente Montferland) te
beschermen. Daartoe heeft ze een aan
vraag gedaan bij de minister van OCW
om de linie op de lijst van beschermde
archeologische monumenten te plaat
sen. Eigenaar Natuurmonumenten is
begonnen om delen van deze linie weer
zichtbaar en 'beleefbaar' te maken.
in Gelderland in het bosgebied tussen
Stokkum, Beek en Elten en rond de Elten-
berg volgde in 1917 een tweede linie, die
bestond uit loopgraven, bunkers, schutters-
putten en geschutsplateaus. Lokaal histori
cus Edwin Zweers spreekt van 84 betonnen
bunkers, permanent bemand en bewaakt
door enkele honderden Duitse infanteris
ten. Door een grenswijziging na 1945 is een
deel van deze vergeten linie op Nederlands
grondgebied komen te liggen.
Andersom ging Nederland vanaf 1916,
naarmate de dreiging van een invasie van
Engelse zijde vanuit België via Zeeland gro
ter werd, in het westen van Noord-Brabant
versterkingen aanleggen. Nederland moest
haar neutraliteit aantonen. Vanaf de Bel
gische grens tot aan de monding van de
Steenbergse Vliet werd een verdedigingsli
nie 'Stelling West Noord-Brabant' gebouwd.
De polders ten westen van de linie kon
den onderwater worden gezet. De linie zelf
bestond uit een systeem van loopgraven
van tien meter diep, prikkeldraadversperring
en een groot aantal infanteriesteunpunten
met een gracht, mitrailleuropstellingen en
bunkers (schuilplaatsen).
neutraliteit gewapenderhand te verdedigen.
Ook werden veel Belgische vluchtelingen
opgevangen. Zij kwamen in steden terecht
of in het geval van gevluchte soldaten in
interneringskampen. Om vluchtelingen en
smokkelwaar tegen te houden en de grens
bewaking te verlichten bouwden de Duitsers
langs de Nederlands-Belgische grens vanaf
1915 een 332 kilometer lang hek van prik
keldraad ('de Dodendraad') en zetten deze
met 2000 volt onder spanning.
Vanaf de lente van 1916 ontstond van
Duitse zijde de vrees dat er wel eens vanuit
Nederland een geallieerde aanval zou kun
nen plaatsvinden. Daarop legden de Duit
sers aan de zuidgrens met Vlaanderen de
78 km lange 'Hollandlinie' of 'Hollandstel-
lung' aan. Aan de Nederlandse oostgrens
De linie in het Bergherbos.
Op 28 juli 2014 is het 100 jaar geleden dat
de Eerste Wereldoorlog uitbrak. Oostenrijk-
Hongarije verklaarde in 1914 in de nasleep
van de moord op Franz Ferdinand, aartsher
tog van Oostenrijk-Este de oorlog aan Ser
vië. Rusland, Duitsland, Frankrijk en Enge
land raakten al snel betrokken en in het
westen werd gedurende vier jaar de oorlog
grotendeels uitgevochten in de loopgraven
en de modder van het neutrale België en
Noord-Frankrijk. Het begin van de oorlog
wordt dezer dagen in vele landen groots
herdacht.
Nederland bleef neutraal, maar mobili
seerde wel haar leger. Naast het staande
leger werden soldaten ingezet om de ver
dedigingslinies te bemannen of de grenzen
te bewaken. Zij kregen de opdracht om de
30 HEEMSCHUT juni 2014
