V °o
Van particulier naar publiek bezit
Landschappelijke laan als casco
Visie Bond Heemschut
Toekomstperspectief voor het park.
gebruikte elementen uit de formele aanleg
voor zijn ontwerp: hij vergroef de oevers
van het grand canal tot een slingerende
vijver en kapte enkele bomen uit de oprij
laan waardoor de aanleg veranderde in een
slingerende padenstructuur die de parkde-
len verenigde. Omstreeks 1845 werd de
formele berg tot landschappelijke structuur
vergraven. Deze hoogte kreeg een belang
rijke functie in het stelsel van zichtlijnen van
het gehele park.
In 1950 kreeg Heremastate een openbare
functie als gemeentehuis van Skarsterlan
(in 2013 gemeente De Friese Meren). De
openstelling leidde tot een grote en alsmaar
toenemende druk op het park. Mede hier
door bevindt de aanleg zich tegenwoordig in
slechte staat en is de allure uit het verleden
en de samenhang verdwenen. Dankzij de
resultaten van recent tuinhistorisch onder
zoek is door NO.ORDPEIL landschap.steden-
bouw een plan gemaakt waarbij dit gefrag
menteerde park in ere hersteld kan worden.
(zie foto rechtsonder)
Het park van Fleremastate vervult een
belangrijke functie in Joure, mede door de
bijzondere ligging aan het verlengde van de
winkelstraat. Tevens is het de overgang van
een hoge zandrug naar het laag gelegen
merengebied. Het vormt het toneel van de
Jouster Merke (de plaatselijke jaarmarkt) en
tal van andere (culturele) activiteiten. Daar
naast is het voor veel inwoners een aantrek
kelijk wandelgebied. Behalve de bijzondere
erfgoedwaarde heeft het park dus ook een
grote gebruikswaarde. Het besef dat het
park een collectief bezit is van de Jouster
bewoners is essentieel voor herstel en toe
komst.
Om Fleremastate als geheel te behouden
verdient het aanbeveling om het verhaal
van het verleden centraal te stellen en op
basis hiervan de hoofdstructuren als eerste
te herstellen. De centrale laan vormt een
essentieel onderdeel in de beleving van de
landschapsstijl. Kenmerkend voor de land
schapsstijl is dat de bestaande formele laan
deels werd gekapt om een schakering van
lichte en schaduwrijke plekken te creëren.
De slingerpaden werden hierdoor onderdeel
van de laan. Als gevolg van werkzaamhe
den aan het park van Fleremastate in de
jaren '80 van de twintigste eeuw is de land
schappelijke laan 'hersteld' in een formele
laan. Er bestaan vele voorbeelden van par
ken (zoals de Fraeylemaborg en landgoed
Nienoord) waarbij de formele laan 'hersteld'
is zonder besef van deze landschappelijke
meerwaarde. Niet alleen het landschappe
lijke karakter van het park is hierdoor verlo
ren gegaan, ook de ruimtelijke samenhang
is hiermee verdwenen.
Zelfs restanten van de ooit indrukwek
kende berg worden vanaf de oprijlaan door
de huidige dichte bomenrij nauwelijks nog
ervaren. Herstel van de landschappelijke
laan met juist een open karakter, als casco
van dit groene erfgoed is essentieel voor de
beleving van het park en daarmee voor de
cultuurhistorische én gebruikswaarde.
(zie foto boven)
Fleremastate is een prachtig voorbeeld in
de collectie van parken en tuinen in de drie
noordelijke provincies die tussen 1800 en
1850 - grotendeels door L.P. Roodbaard - in
de landschapsstijl zijn aangelegd. Tuinhisto
risch onderzoek heeft de belangrijke histo
rie en erfgoedwaarde van het park in beeld
gebracht. Het is de kans om deze waarde te
versterken en te integreren bij de ontwikke
lingvan een nieuw kantoor voor de gemeente
De Friese Meren. Het verhaal van het ver
leden krijgt weer een toekomst. Daarmee
wordt een parel aan de collectie van land
schapsparken in het noorden toegevoegd en
groeit het besef dat de negentiende-eeuwse
Noordelijke Lustwarande zichtbaar wordt.
Voor de aantasting van cultuurlandschap
pen of de verpaupering van waardevol groen
erfgoed springt Fleemschut regelmatig in
de bres. Dit geldt ook voor een park als
Fleremastate, waarvan de gebruikswaarde
zeer hoog is. De commissie Fryslan heeft
meerdere specialisten op dit gebied die zich
hiervoor inzetten. Marloes Eskens, architec
tuur- en landschapshistoricus en lid van de
commissie Fryslan: 'De wil is er vanuit de
eigenaar meestal wel om het park in ere te
laten herstellen, maar goede kennis van de
historie van het park ontbreekt nogal eens.
En onbekend maakt onbemind. Er wordt
dan gekozen voor een kortetermijnoplos-
sing, die niet altijd recht doet aan het oor
spronkelijke ontwerp. Een langetermijnvisie
op basis van historische kennis ontbreekt
vaak'. Initiatieven om voor de landschaps
parken en -tuinen van L.P. Roodbaard van
uit historisch onderzoek nieuwe toekomstvi
sies op te stellen worden vanuit Fleemschut
dan ook van harte ondersteund.
Els van der Laan is eigenaar van ontwerp
en adviesbureau NO.ORDPEIL landschap,
stedenbouw. Willemieke Ottens werkt als
projectmedewerker bij NO.ORDPEIL.
Het park met zicht op het gemeentehuis.
september 2013 HEEMSCHUT 13