naar het SCHUTTEN VAN HET HEEM
I
Gabor Kozijn
Mijn persoonlijke zoektocht
De kern van Heemschut is al vele gene
raties dezelfde. De Heemschutter ziet de
waarde in van de historische omgeving en
wil deze behouden. Als net afgestudeerd
erfgoedprofessional wil ik leren hoe dat in
de praktijk eigenlijk gaat. Heemschut leek
mij daarvoor de aangewezen plek. Het is
de grootste particuliere erfgoedvereniging
en heeft een lange historie in de monu
mentenzorg. Inmiddels ben ik benoemd in
de commissie Utrecht en gevraagd in de
redactie van het tijdschrift. De monumen
tenbescherming is een ware zoektocht, met
veel mensen, meningen en feiten. Daarom
stel ik me in dit artikel de vraag: 'Hoe schut
men anno 2013 eigenlijk het heem?'
De wijze waarop de monumentenzorg werkt
is sinds de oprichting van Heemschut in
1911 sterk veranderd. Dankzij de recente
beleidsnota 'Modernisering Monumenten
zorg' (MoMo) moet cultuurhistorie in een
vroege fase van ruimtelijke planvorming
worden meegenomen. Monumenten zijn
volgens de Rijksoverheid een 'belangrijke
factor en kans in ruimtelijke ontwikkelingen'.
Maar tegelijkertijd wordt de monumenten
zorg verder gedecentraliseerd. Steeds meer
wordt van burgers verwacht dat zij zich actief
inspreken voor het behoud van cultuurhis
torische elementen in de ruimtelijke omge
ving. Ondanks dat in theorie cultuurhistorie
voor de overheid een belangrijke factor is in
de ruimtelijke ordening, is de praktijk vaak
anders. Dit komt door de aanname binnen
MoMo dat we leven in een participatie
maatschappij, waarin burgers actief en in
een vroeg stadium (moeten) bijdragen aan
de planvorming. In de praktijk gebeurt dat
nog (te) weinig. Burgers weten vaak ook niet
welke plannen er spelen en reageren logi
scherwijs zodoende ook niet. Pas als een
ontwikkeling in een vergevorderd stadium is
komen burgers in actie en vormen 'opeens'
een hindermacht, hetgeen MoMo juist wilde
voorkomen. Dit gebeurt helaas ook nog te
vaak bij Heemschut.
In de kern heeft Heemschut alles in zich om
de voorhoede te zijn in de nieuwe monu
mentenzorg en de positieve kanten van
MoMo ten volle te pakken. Heemschut is
een grote vrijwilligersorganisatie voor en
door betrokken erfgoedliefhebbers. De
omslag om structureel vroeg actief te zijn
bij planvorming is al een tijd bezig, maar
het kan altijd beter. Nu de zorg voor monu
menten steeds meer op het niveau van
provincie en gemeente wordt geregeld,
moet een scherp oog worden gehouden op
de ontwikkelingen in de regio. Dat is veel
werk. Vooral door nog meer te standaardi
seren bij de Provinciale Commissies is naar
mijn mening winst te behalen om Heem
schut een efficiëntere monumentenzorger
te maken. Maar bovenal is de hulp van alle
leden van Heemschut meer dan nodig om
in een vroeg stadium te kunnen reageren
op voor monumenten bedreigende ruimte
lijke plannen. Heemschut beschikt over een
groot netwerk van vrijwilligers, maar meer
hulp is altijd welkom. Mijn oproep is dan ook
dat Heemschut actiever wordt in het werven
en aan zich binden van 'young professio
nals'. Om dit te ondersteunen was in mei de
eerste bijeenkomst van binnen Heemschut
actieve young professionals. Wij hopen in
de toekomst met verse ideeën te komen,
om het doel dat wij allen voor ogen hebben
nog beter te bereiken.
Heemschut heeft zich ook als doel gesteld
om bewustwording te creëren bij de Neder
landers. Zodoende gaat Heemschut dit jaar
de Grote MonumentenGemeenteTest hou
den. Gekeken wordt hoe gemeenten hun
monumenten beschermen, bescherming
bevorderen, onderzoek naar doen en erover
communiceren. Uw hulp is hard nodig! Wij
zoeken mensen die de gemeenten in hun
regio willen onderzoeken op deze criteria.
Op pagina 32 vindt u meer informatie.
Om antwoord te geven op de openings
vraag: anno 2013 schut men het heem
door in een vroeg stadium actief mee
te denken en te praten in planvormings
processen. Ik denk dat dit de koers is
die Heemschutters moeten gaan varen
om samen met de overheid en andere
partners de cultuurhistorische omgeving
ook in de toekomst goed te kunnen
behoeden, beschutten...
30 HEEMSCHUT juni 2013
