Literatuur
TEKENS
AAN
DE
WAND
48 Industria mei 2012
Jo de Ridder. Van timmerwinkel tot
stadsmonument; markante blikvanger
Seheldekwartier Vlissingen. Vlissingen,
Stichting Stadsherstel Vlissingen, 2011.
104 biz., ill., lit.opg. ISBN 978-90-
818355-0-3. Prijs: 16,95.
Sinds de sluiting van de Seheldewerf
in het hart van Vlissingen, is een
grootschalige herontwikkeling van dit
industriegebied in gang gezet. Tot de
weinige industriële monumenten die
behouden bleven hoort de voormalige
timmerfabriek van de werf, die in 1916
werd gebouwd aan de Koningsweg. In
deze fabriek werden de houten betim
meringen en meubels gefabriceerd voor
het interieur van de grote passagiers
schepen, die vanaf het begin van de 20e
eeuw tot 1953 hier werden gebouwd.
Vooral de passagiersschepen voor
Nederlands-lndië werden op de werf
gebouwd, met beroemde namen als de
Dempo, de Slamat en de Indrapoera.
De timmerfabriek werd gebouwd als een
modern, in beton opgetrokken hoog
bouw met een constructie van pad-
destoelvloeren, een voor die tijd modern
en vooruitstrevend ontwerp. De fabriek
is gebouwd door de Hollandsche Beton
Maatschappij, opgericht in 1902.
Na de sluiting van de werf raakt het
complex in verval, en er wordt in 1986
zelfs al een sloopvergunning afge
geven. In 2005 wordt het terrein met de
fabriek door de gemeente aangekocht,
en krijgt de fabriek een beschermde
status. In 2010 is de timmerfabriek
gerestaureerd. Momenteel wordt nog
gezocht naar nieuwe gebruikers. In dit
boek beschrijft oud-werknemer Jo de
Ridder de bouwgeschiedenis van de
timmerfabriek, vanaf de ontwerpfase
tot de voltooiing van de restauratie
in 2011. Ook is er aandacht voor de
werkomstandigheden in de fabriek en
de arbeiders die er gewerkt hebben. Het
boek is rijk voorzien van illustraties,
foto's, bouwtekeningen en bestekgege-
vens, met bijlagen met personeelslijsten
en een chronologisch overzicht van de
belangrijkste feiten in de geschiedenis
van de fabriek.
J.J. Havelaar en P. Nijhof. Tekens aan
de wand; geschilderde muurreelames
in Nederland. Rotterdam, Trichis
Publishing, 2012. 175 biz., ill., lit.opg.
ISBN 978-949-0608-14-9. Prijs 29,95
Arnhem heeft een aantal beeld
bepalende beken en sinds de grote
uitbreidingen in Arnhem-Zuid snijdt de
Nederrijn de stad middendoor. In deze
publicatie wordt aandacht besteed aan
de relatie van de stad met het water
en aan de watermonumenten in het
bijzonder. Aan Arnhems beken stonden
watermolens die energie leverden
voor het produceren van gebruiksgoe
deren zoals papier, bier en kruit. Later
kwamen er wasserijen en bleekvelden.
Beken waren ook de romantische spil
in het ontstaan van landgoederen,
waarbij molens plaatsmaakten voor
watervallen, fonteinen en vijvers.
In de negentiende eeuw verdwenen
de beken en grachten uit het stads
beeld wegens toenemende vervuiling.
Arnhem streefde al vroeg naar een
vaste Rijnbrug, als opvolger van de
eeuwenoude schipbrug, maar kreeg zijn
eerste verkeersbrug pas in 1935. De
geschiedenis van deze brug was drama
tisch tengevolge van de gebeurtenissen
in de Tweede Wereldoorlog (Slag om
Arnhem), maar in 1950 werd de huidige
versie van de brug heropend. Dat was
het begin van de sprong naar Zuid,
samen met de achter een nieuwe dijk
gebouwde wijk Malburgen. Na 1950,
in de Koude Oorlog werd bij Arnhem
een militair stuwwerk met caisson
aangelegd bij de rivier. In crisistijd kon
hiermee de rivier worden afgesloten,
waardoor een groot gebied onder water
zou komen te staan, de 'IJssellinie'. De
restanten van deze linie worden in het
boek beschreven, evenals voorbeelden
van sluizen, waterpartijen, bruggen,
pompgebouwen en gemalen.
Egbert Hoogenberk, Hans Ibelings, Heen
Montijn en Huub Thomas. Harmonische
architectuur. Bouwen voor de lange
duur. Zutphen, Uitgeversmaatschappij
Walburg Pers, 2011. 256 biz., ill.,ISBN
978-90-5730-763-8. Prijs euro 29,50.
In dit overzichtswerk presenteert archi
tect Egbert Hoogenberk een keur aan
bouwwerken die mede door zijn bureau
zijn hersteld of gerenoveerd. Hoogen
berk staat al jaren bekend als een
architect die het harmonische bouwen
hoog in zijn vaandel heeft staan. Uit
gangspunt bij de visie van Hoogenberk
is het adagium om zoveel mogelijk
onderdelen van oude bouwdelen en
constructies te handhaven bij herstel
en deze slechts in hoogst noodzakelijke
gevallen te vervangen door nieuwe
materialen. Deze duurzaam herstel Ie
filosofie draagt Hogenberk al vele jaren
uit in de door hem gerealiseerde res
tauratieprojecten, maar ook in de door
hem ontworpen nieuwbouwprojecten.
Een tastbaar bewijs voor deze visie is
het door hem gerenoveerde land
huis 'Voorstonden' bij Brummen in
Gelderland. Als een eenmansbedrijfje
gestart in 1977, bouwde hij zijn bureau
uit tot een onderneming met twintig
medewerkers. In dit boek presenteert
Hogenberk een imposant overzicht
van doorzijn bureau gerealiseerde
restauratie en nieuwbouwprojecten.
Het boek geeft daarmee ook een staal
kaart van de gewijzigde inzichten in
de restauratietechniek en het behoud
van bestaande gebouwen door deze
een nieuwe functie te geven. Naast
dit overzicht, geïllustreerd met vele
afbeeldingen, wordt in deze publicatie
ook aandacht besteed aan de restau
ratie en bouwfilosofie zoals Hoogen
berk deze toepast, een overzicht van
mislukte herbestemmingsprojecten,
de toegepaste restauratietechnieken,
en het uitbreiden van monumentale
gebouwen met nieuwbouw.
De beschreven objecten worden
beknopt gepresenteerd, van enkele
grotere projecten worden uitgebreidere
beschrijvingen gegeven. Ook worden
enkele bedrijfspanden beschreven,
waaronder de renovatie van de Schaat-
senfabriek van de Fa. Nooitgedagt in
IJ 1st, en het hoofdkantoor van Akzo
in Arnhem. Een indrukwekkend boek,
met een grote hoeveelheid beschreven
gebouwen, dat een goed overzicht
biedt van wat er sinds 1977 aan
monumentale gebouwen in Nederland
is hersteld en een nieuwe functie heeft
gekregen. Helaas ontbreekt een plaats
naamregister.
