Mmmm
Tijdens de 16DE en 17DE eeuw was het
gewoonte om te begraven in of rond de
kerk. In de 18de eeuw kwam, in verband met
ruimte en om hygiënische redenen, steeds
meer verzet tegen deze vorm van begraven.
In de tweede helft van de achttiende eeuw
ontstonden vervolgens initiatieven om iets aan
de situatie te doen, de buitenbegraafplaats
kwam op. Er zijn twee buitenbegraafplaatsen
die de naam Ter Navolging' dragen, één in
Seheveningen en die in Tiel. Deze twee nieuwe
mogelijkheden met betrekking tot begraven
ontstonden onafhankelijk van elkaar. Beide
bedenkers, mr. A. Perrenot en mr. J.D. van
Leeuwen, streefden hetzelfde doel na: niet
langer op onhygiënische wijze in kerken en
steden begraven.
Prijsvraag
De historische begraafplaats Ter Navolging'
te Seheveningen dateert van 1780. Toen nam
mr. Abraham Perrenot het initiatief om in
de duinen een begraafplaats aan te leggen.
Begraafplaats 'Ter Navolging' in Tiel ontstond
naar aanleiding van een wedstrijd. In 1783
schreef het Zeeuws Genootschap der Weten
schappen te Vlissingen een prijsvraag uit met
als onderwerp: Omdat bewezen is dat het
begraven binnen steden en kerken schadelijk
voor de levenden is, wat zijn de beste mid
delen om dit ongemak te voorkomenEén
van de twee bekroonde inzendingen was van
mr. Johan Diderik van Leeuwen, Tielenaar en
Patriot, die zijn betoog eindigde met de uit
spraak 'Salus publica suprema lex esto!' (Laat
het algemeen welzijn de hoogste wet zijn!). De
winnende oplossing van Van Leeuwen was om
(buiten)begraafplaatsen aan te leggen, buiten
de stadsmuren en daarmee dus het begraven
buiten de stad te bevorderen.
J.D. van Leeuwen richtte samen met A.H. van
Eek in september 1785 het begraafgenootschap
Ter Navolging' op. Het doel van dit genoot
schap was, om zo'n buitenbegraafplaats aan
te leggen. In november 1785 werd een verzoek
voor aanleg ingediend en in maart 1786 werd
toestemming verleend. De zaak werd voort
varend aangepakt, want al in december van
dat jaar kon Wilhelmina Claszen hier als eerste
worden begraven.
Orangisten en de Patriotten
Omdat veel Patriotten lid waren van het
genootschap, stond de begraafplaats ook
bekend als het Patriottisch Kerkhof. Onterecht,
want ook aanhangers van andere stromingen
waren lid van het genootschap. Uit de geschie
denis blijkt, dat de begraafplaats geleden heeft
onder de ongeregeldheden tussen de Oran
gisten en de Patriotten. De begraafplaats werd
verwoest en het hekwerk moest het ontgelden.
In 1857 werd de begraafplaats uitgebreid
naar ontwerp van de landschapsarchitect
K.G. Zocher uit Utrecht. Daarbij werd ook de
toegang verplaatst van de Stationsweg naar de
Lingedijk.
Door stadsuitbreidingen en de ingebruikname
van het station kwam de begraafplaats binnen
de bebouwde omgeving van Tiel. Tijdens de
Tweede Wereldoorlog heeft de begraafplaats,
ondanks het vele oorlogsgeweld in Tiel, niet veel
geleden. Wel zijn er nog kogelgaten te vinden in
de zinken ontluchting van een grafmonument.
Ook het baarhuisje werd beschadigd.
In januari 1965 kwam de begraafplaats in
handen van de gemeente. Het deel ten zuiden
van het hoofdpad werd in 1970 gesloten
verklaard, het deel ter noorden daarvan is tot
ongeveer 1985 nog gebruikt voor bijzettingen.
Uitgifte van nieuwe graven is in 1986 gestopt
en de gehele begraafplaats is (op bijzettingen
na) gesloten. In 1989 werd de begraafplaats
rijksmonument.
Om planologische redenen (zoals het verleggen
van de doorgaande weg) werd er in de jaren
negentig door de gemeente, ondanks de
monumentenstatus, toch begonnen met
ruiming van een deel van de graven. Deze
ruiming betrof het voorste gedeelte, aan de
Stationsweg. Dit was de directe aanleiding
voor de oprichting in 1998 van de Stichting tot
Behoud van Historische Begraafplaatsen in Tiel
en Omstreken. Met als doel de zwaar vervallen
begraafplaats te herstellen. Op dit vlak is
intussen het nodige aangepakt.
J. Oldenburg is bestuurslid van de Stichting tot
Behoud van Historische Begraafplaatsen in Tiel
en omgeving.
Detail van een zinken ontluchting.
Een gerestaureerd grafmonumentje.
Overzicht van de begraafplaats.
NE
Een zinken ontluchting met kogelgaten.
februari 2012 Heemschut 21
'Zs