t
mm
VOORSTONDEN
Beter
In het geval van herbestemming en revalidatie
staat bij Hoogenberk voorop dat het karakter
en de leeftijd van het gebouw behouden
blijven. Dat betekent volgens hem dat je niet
alles als nieuwbouw aflevert, zoals bij de regu
liere restauraties. Hoogenberk stelde daar
voor zes criteria op. Het gaat er dan niet om,
alle onderdelen van het gebouw of complex
tegen elke prijs volledig te restaureren, maar
de bouwstijl en de uitstraling te behouden.
Daarmee wordt een revitalisering van de
woonomgeving verkregen. Het is goed mogelijk
dat latere toevoegingen worden verwijderd,
terwijl eerder gesloopte onderdelen weer terug
worden gebracht.
Literatuur
HARMONISCHE
ARCHITECTUUR
Hans Ibelings, Heen
Montijn en Egbert
Hoogenberk:
Harmonische archi
tectuur- bouwen
voor de lange duur.
In voorbereiding.
Hans Ibelings en
Vineent van Rossem,
2010. De nieuwe
traditie, continuïteit
en vernieuwing in
de Nederlandse
architectuur.
Joosje van Dam Et
Egbert Hoogenberk.
Havezathe Voor
stonden. Vijf eeuwen
bewoners en wat zij
ons nalieten.
Kloostercomplex
Het Wijchense kloostergebouw
Tienakker van de Francis
canessen uit 1854 is met de
omgeving tussen 2001 en
2009 getransformeerd tot
woongebied 'Kloosterpark'.
Het gemeentelijk monument
bevat negen appartementen.
In de kloostertuin zijn twee
appartementcomplexen met 36
wooneenheden geplaatst, de
voormalige kloosterboerderij
biedt plaats aan drie woningen.
Nieuw-Amelisweerd
Een van de mooiste buitenplaatsen in Utrecht is Nieuw Amelis-
weerd bij Bunnik. In 1224 bouwde ridder Amelius een ridder
hofstad, na zijn dood in drie delen opgesplitst. Eén kreeg de
naam Nieuw-Amelisweerd. In het rampjaar 1672 werd het zwaar
beschadigd en kwam na enige tijd in het bezit van de familie Van
Utenhove, die hier in 1682 het huidige landhuis bouwde. Lodewijk
Napoleon wilde er, samen met Oud-Amelisweerd zijn residentie
vestigen. Hij kreeg de tijd niet en in 1811 in handen van Bosch
van Drakesteyn, burgemeester van Utrecht. In 1964 verkochten
de erfgenamen aan de gemeente, waarna het leegstaande buiten
uiteindelijk werd gekraakt door de bewonersgroep 'Stichting
Leefgemeenschap Nieuw Amelisweerd'. De leefgemeenschap liet
het gebouw en het interieur intact; in 1978 besloot de gemeente
tot herstel. De leefgemeenschap bewoont sinds 1984 zeventien
wooneenheden, met behoud van het karakteristieke interieur.
Terugrestaureren naar de oorspronkelijke
staat, zoals Pierre Cuypers dit dacht te doen,
is daarbij niet het streven. Noodzakelijke
toevoegingen dienen echter wel verantwoord
te gebeuren, op basis van bouwhistorisch
onderzoek.
Een laatste voorbeeld is het roemruchte bad
paviljoen in Domburg (Z), dat door de langdu
rige acties van Heemschut en dankzij com
promissen over en weer, behouden is gebleven
en, voorzien van aangepaste nieuwbouw, een
nieuw leven kon beginnen.
Overigens bestaat zelfs bij deze (meer tradi
tionele) benadering het gevaar dat te gemak
kelijk wordt toegegeven aan de neiging om
te slopen. Vaak dringen projectontwikkelaars
hier op aan. Ook bij projecten, uitgevoerd door
het bureau Harmonische Architectuur komt
dit wel voor. Vaak staat de architect dan voor
een voldongen feit; de opdrachtgever heeft
de sloopvergunning of de aanpassing van het
bestemmingsplan al op zak.
Als argument om te slopen worden geregeld
te hoge verbouwingskosten aangevoerd.
Sloop en nieuwbouw zijn, alles meegerekend,
doorgaans kostbaarder dan de verbouwing voor
een nieuwe bestemming. De nieuwe monu
mentenwet (MoMo) gaat ook meer uit van de
ruimtelijke ordening en de culturele waarde van
het gebouw in zijn omgeving. Wij willen niet
meer alleen de individuele monumentale parels
behouden, maar deze blijvend in hun context
van de omgeving plaatsen. Niet voor niets
werden stads- en dorpsgezichten als geheel
beschermd, om deze voor ons nageslacht te
bewaren.
Willem Heijbroek is redacteur van Heemschut
magazine.
12 Heemschut februari 2012
De nieuwe traditie
Continuïteit en vernieuwing
(n de Nederlandse Architectuur
The new tradition
Continuity and renewal in
Dutch architecture
HiincZittb'e